Topografische anatomie - Hoofd en hals

Oppervlakte anatomie

  • Frankfort line
    • door gehoorgang
    • onderkant orbita
  • C3-C4
    • bovenkant cartilago thyroidea
    • bifurcatie a. carotis communis
  • C6
    • cartilago cricoidea
    • superior end oesophagus?
    • superior end trachea?

Herhaling systemische anatomie

Schedel

  • foramen supraorbitale / incisura supraorbitalis
    • a. carotis interna > a. ophthalmica > a. supraorbitalis
    • v. supraorbitalis
    • n. ophthalmicus (V1) > n. frontalis > n. supraorbitalis
  • foramen infraorbitale
    • n. maxillaris (V2) > n. infraorbitalis
  • foramen mentale
    • n. mandibularis (V3) > n. alveolaris inferior > n. mentalis
  • foramen magnum
    • aa. vertebrales
  • foramen ovale
    • n. mandibularis (V3)
  • foramen stylomastoideum
    • n. facialis (VII)
  • foramen jugulare
    • n. glossopharyngeus (IX)
    • n. vagus (X)
    • n. accessorius (XI)
  • foramen mastoideum
  • foramen spinosum
  • foramen rotundum
    • n. maxillaris (V2)
  • canalis nervi hypoglossi
    • n. hypoglossus (XII)
  • canalis opticus
    • n. opticus (II)
    • a. ophthalmica
  • canalis caroticus
    • a. carotis interna
  • proc. styloideus
  • proc. mastoideus
  • proc. pterygoideus

Spieren

  • hals
    • mm. scalenii (C3-C8 > rr. anteriores)
      • m. scalenus anterior
      • m. scalenus medius
      • m. scalenus posterior
    • m. longus colli: C2-C6
    • m. levator scapulae: C3-C4
    • m. mylohyoideus: V3
    • m. digastricus > venter anterior: V3
    • m. digastricus > venter posterior: VII
    • m. stylohyoideus: VII
    • m. trapezius: XI
    • m. sternocleidomastoideus: XI
    • m. geniohyoideus: XII
  • mm. infrahyoidei (ansa cervicalis)
    • m. sternohyoideus
    • m. sternothyroideus
    • m. thyrohyoideus: n. hypoglossus (XII)
    • m. omohyoideus > venter superior
    • m. omohyoideus > venter inferior
  • ocular
    • m. levator palpebrae superioris
    • m. rectus superior
    • m. rectus medialis
    • m. rectus inferior
    • m. rectus lateralis
    • m. obliquus superior
    • m. obliquus inferior
  • mastication (n. mandibularis (V3))
    • m. masseter
    • m. temporalis
    • m. pterygoideus lateralis
    • m. pterygoideus medialis
  • mimisch (n. facialis (VII))
    • platysma
    • m. orbicularis oculi
    • m. orbicularis oris
    • m. levator labii superioris
    • m. depressor labii inferioris
    • m. zygomaticus major
    • m. zygomaticus minor
    • m. depressor anguli oris
    • m. buccinator
    • m. nasalis
    • m. risorius
    • m. occipitofrontalis > venter frontalis
    • m. occipitofrontalis > venter occipitalis
  • lingua (n. hypoglossus (XII))
    • m. hyoglossus
  • pharynx
    • m. constrictor pharyngis superior
    • m. constrictor pharyngis medius
    • m. constrictor pharyngis inferior
  • larynx
    • m. cricothyroideus: v. vagus (X) > n. laryngeus superior

Zenuwen

  • craniale zenuwen
    • [n. olfactorius (I)]
    • n. opticus (II)
      • door canalis opticus
    • n. oculomotorius (III)
      • r. superior
        • m. levator palpebrae superioris
        • m. rectus superior
      • r. inferior
        • m. rectus medialis
        • m. rectus inferior
        • m. obliquus inferior
    • n. trochlearis (IV)
      • m. obliquus superior
    • n. trigeminus (V)
      • n. ophthalmicus (V1)
        • n. frontalis
          • laterale tak: n. supraorbitalis (met a. supraorbitalis)
          • mediale tak: n. supratrochlearis (met a. supratrochlearis)
        • n. nasociliaris
          • n. ethmoidalis anterior
          • n. ethmoidalis posterior
          • n. infratrochlearis (eindtak)
        • n. lacrimalis
          • meest lateraal
          • glandula lacrimalis (traanklier)
          • huid laterale ooghoek
      • n. maxillaris (V2)
      • n. mandibularis (V3)
        • uit foramen ovale
        • voorste takken:
          • n. massetericus
            • m. masseter
          • n. pterygoidei medialis
          • n. pterygoidei lateralis
          • nn. temporales profundi
        • andere takken:
          • n. buccalis
            • sensibel wangslijmvlies
            • niet: m. buccinator (n. facialis)
          • n. lingualis
          • n. alveolaris inferior
            • n. mylohyoideus
            • verloop richting canalis mandibulae
            • n. mentalis
          • n. auriculotemporalis
    • n. abducens (VI)
      • m. rectus lateralis
    • n. facialis (VII)
      • chorda tympani (via n. lingualis)
        • smaak (voorste 2/3e tong)
        • parasympatisch (secretomotor)
          • glandula submandibularis
          • glandula sublingualis
      • door foramen stylomastoideum
      • r. digastricus
        • m. digastricus > venter posterior
      • r. stylohyoideus
        • m. stylohyoideus
      • splitst in bovenste en onderste tak
        • door glandula parotidea (zonder te bezenuwen)
        • plexus intraparotideus (n. facialis)
          • verschillende takken naar mimische spieren
            • rr. temporales
            • rr. zygomatici
            • rr. buccales
            • r. marginalis mandibularis
            • r. colli (aan onderrand glandula parotidea)
    • [n. vestibulocochlearis (VIII)]
    • n. glossopharyngeus (IX)
      • glandula parotis
      • rr. pharyngei
        • pharynx (samen met n. vagus)
    • n. vagus (X)
      • door foramen jugulare
      • in vagina carotica
      • ganglion superius
      • ganglion inferius
      • n. laryngeus superior
        • r. internus
      • n. laryngeus recurrens
        • rechts: rond a. subclacia
        • links: rond arcus aortae
      • rr. pharyngei
        • pharynx (samen met n. glossopharyngeus)
    • n. accessorius (XI)
      • door foramen jugulare
      • r. internus
        • fuseert met n. vagus
      • r. externus
        • m. sternocleidomastoideus
        • m. trapezius (samen met ansa cervicalis > r. trapezius)
    • n. hypoglossus (XII)
      • door canalis n. hypoglossi
      • vormt mee ansa cervicalis > radix superior
      • naar spatium retropharyngeum
      • onder m. mylohyoideus
      • loopt over m. hyoglossus
      • innerveert extrinsieke/intrinsieke tongspieren
        • m. hyoglossus
        • r. geniohyoideus
          • m. geniohyoideus
        • r. thyrohyoideus
          • m. thyrohyoideus
  • plexus cervicalis (C1-C5)
    • examen!
    • legende
      1. n. hypoglossus (XII)
      2. n. hypoglossus > r. geniohyoideus
      3. n. hypoglossus > r. thyrohyoideus
      4. n. transversus colli (C2-C3)
      5. ansa cervicalis > radix inferior
      6. ansa cervicalis > radix superior
      7. takje voor de m. omohyoideus > venter superior
      8. takje voor de m. omohyoideus > venter inferior
      9. takje voor de m. sternohyoideus
      10. takje voor de m. sternothyroideus
      11. nn. supraclaviculares (C3-C4)
      12. n. phrenicus (C3-C5)
      13. n. accessorius (XI)
      14. ansa cervicalis > r. trapezius
      15. n. auricularis magnus (C2-C3)
      16. n. occipitalis minor (C2)
    • punctum nervosum

Bloedvaten

  • aorta
    • a. carotis communis
      • a. carotis externa
        • a. thyroidea superior
          • a. laryngea superior
        • a. lingualis
        • a. facialis
          • a. labialis inferior
          • a. labialis superior
          • a. angularis (naar mediale ooghoek)
        • a. maxillaris (eindtak)
          • a. alveolaris superior posterior
          • a. infraorbitalis
          • a. sphenopalatina
        • a. temporalis superficialis (eindtak)
          • a. transversa faciei
        • a. auricularis posterior
        • a. occipitalis
        • a. meningea media
        • aa. temporales profundae
      • a. carotis interna
        • a. ophthalmica
          • a. supraorbitalis
          • a. supratrochlearis
          • a. ethmoidalis anterior
          • a. ethmoidalis posterior
    • a. subclavia
      • a. vertebralis
      • truncus thyrocervicalis
        • a. suprascapularis
        • a. transversa colli
        • a. cervicalis ascendens
        • a. thyroidea inferior
      • a. dorsalis scapulae
  • TODO a. zygomatico-orbitalis?
  • v. cava superior
    • v. brachiocephalica
      • angulus venosus
        • v. jugularis interna
          • v. facialis (communis?)
            • v. thyroidea superior
            • v. comitans n. hypoglossi
          • v. thyroidea media
          • v. retromandibularis (1/2)
        • v. subclavia
          • v. jugularis externa
            • v. jugularis anterior
            • v. auricularis posterior
            • v. retromandibularis (2/2)
              • v. temporalis (superficialis)
              • vv. maxillares
                • plexus pterygoideus
      • plexus thyroideus impar
        • draineert enkel links?

Klieren

  • glandula lacrimalis
    • n. lacrimalis
  • glandula parotidea
    • n. glossopharyngeus (IX)
    • ductus parotideus
  • glandula submandibularis
    • hoefijzervormig rond m. mylohyoideus
    • n. facialis (VII)
    • ductus submandibularis
      • caruncula sublingualis
  • glandula sublingualis
    • n. facialis (VII)
    • ductus sublingualis minores
    • [ductus sublingualis maior]
      • ductus submandibularis
        • caruncula sublingualis

Theorie

  • aanvullingen uit systemische anatomie: geen leerstof

Hals

  • grenzen
    • boven: mandibula, proc. mastoideus
    • onder: claviculae, incisura jugularis sterni
  • klinische toepassing: tracheotomie
    • onder schildklier
    • spoedgevallen: coniotomie
      • membrana cricothyroidea
      • dicht bij stembanden
        • gevaarlijk op langere termijn
Fascia cervicalis
    • (1) m. sternocleidomastoideus
    • (2) m. sternohyoideus
    • (3) m. sternothyroideus
    • (4) m. trapezius
    • (5) platysma
    • (6) fascia cervicalis > lamina superficialis
    • (7) m. omohyoideus
    • (8) fascia cervicalis > lamina praetrachealis
    • (9) glandula thyroidea
    • (10) v. jugularis interna
    • (11) a. carotis communis
    • (12) n. vagus (X)
    • (13) vagina carotica
    • (14) trachea
    • (15) oesophagus
    • (16) m. scalenus anterior
    • (17) m. scalenus medius
    • (18) m. scalenus posterior
    • (19) truncus sympathicus
    • (20) fascia cervicalis > lamina praevertebralis
    • (21) m. longus colli
    • (22) vertebra cervicalis
    • (23) n. laryngeus recurrens
    • (24) m. levator scapulae
    • (25) diepe rugspieren
    • (26) spatium praevertebrale
      • (*) spatium retroviscerale
      • (**) spatium praeviscerale colli
  • trachae
  • oesophagus
  • glandula thyroidea
  • lamina superficialis
    • onder platysma
    • omgeeft
      • m. trapezius
      • m. sternocleidomastoideus
  • lamina praetrachealis
    • steviger
    • omgeeft infrahyoidale spieren
      • oppervlakkig
        • m. sternohyoideus (mediaal)
        • m. omohyoideus (lateraal)
      • diep (dus korter)
        • m. thyrohyoideus (niet zichtbaar, meer superior)
        • m. sternothyroideus
    • verbonden met vagina carotica
  • lamina praevertebralis
    • in frontaal vlak
      • scheiding hals - nek
    • omgeeft
      • scalenusspieren: fascia scaleni
        • m. scalenus anterior
        • m. scalenus medius
        • m. scalenus posterior
      • diepe (= intrinsieke) nekspieren
        • TODO
  • spatium praeviscerale colli (**)
  • spatium retroviscerale colli (*)
  • spatium praevertebrale
    • van schedel tot middenrif
Halsdriehoeken
    • nummers
      1. m. digastricus
      2. m. omohyoideus
      3. m. sternocleidomastoideus
      4. m. trapezius
      5. pre-auriculaire lymfeklieren
      6. submentale lymfeklier
      7. submandibulaire lymfeklieren
      8. jugulaire lymfeklieren
      9. lymfeklieren langs n. accessorius (XI)
      10. supraclaviculaire lymfeklieren
    • letters
      • (a) submentale driehoek
      • (b) submandibulaire driehoek
      • (c) bovenste deel voorste halsdriehoek (carotisloge, subdigastrische zone)
      • (d) onderste deel voorste halsdriehoek
      • (e) achterste bovenste halsdriehoek
      • (f) achterste onderste halsdriehoek (supraclaviculaire loge)
  • voorste halsdriehoek
    • grenzen
      • mandibula
      • proc. mastoideus
      • m. sternocleidomastoideus, voorrand
      • mediane lijn
    • splitsing volgens m. digastricus
      • boven
        • submandibulaire driehoek
          • tussen twee buiken van m. digastricus en mandibula
        • submentale driehoek
          • tussen twee voorste buiken van m. digastricus
            • dus 1 grote driehoek i.p.v. bilateraal?
      • onder
        • splitsing volgens m. omohyoideus
          • bovenste deel van voorste halsdriehoek
            • carotisloge
            • subdigastrische zone
          • onderste deel van voorste halsdriehoek
  • achterste halsdriehoek
    • grenzen
      • m. sternocleidomastoideus, achterrand
      • m. trapezius
      • clavicula
    • splitsing volgens m. omohyoideus
      • achterste onderste driehoek
      • achterste bovenste driehoek
  • lymfeklieren
    • pre-auriculair
    • submandibulair
    • submentaal
    • langs m. sternocleidomastoideus
      • langs v. jugularis
      • langs n. accessorius (XI)
    • supraclaviculair
    • varia
      • retropharyngeaal
      • parapharyngeaal
      • prelaryngeaal
      • paratracheaal
Trigonum submandibulare
    • m. mylohyoideus
    • m. digastricus
    • m. thyrohyoideus
    • a. carotis externa > a. facialis
    • v. jugularis interna > v. facialis
    • glandula submandibularis
    • m. mylohyoideus
    • m. geniohyoideus
    • n. lingualis
    • n. hypoglossus (XII)
    • m. mylohyoideus
    • m. geniohyoideus (ansa cervicalis)
    • n. lingualis
    • n. hypoglossus (XII)
    • ductus sublinguales minores
    • caruncula sublingualis
    • m. mylohyoideus
    • n. lingualis
    • n. lingualis
    • n. hypoglossus (XII)
  • zie video in lesopname
    • na wegname glandula submandibularis
    • na doorzagen mandibula (tot foramen mentale)
  • legende
    1. corpus mandibulae
    2. digastricus > venter anterior
    3. digastricus > venter posterior
    4. glandula submandibularis
    5. m. mylohyoideus
    6. ductus submandibularis
    7. a. facialis
    8. v. facialis
    9. n. mylohyoideus
    10. nodus lymphaticus submentalis
    11. n. lingualis
    12. ganglion submandibulare
    13. m. hyoglossus
    14. n. hypoglossus (XII)
    15. n. facialis > r. marginalis
    16. openingen van glandula sublingualis
    17. opening van submandibulaire afvoergang
    18. glandula sublingualis
    19. m. stylohyoideus
  • grenzen
    • mandibula
    • m. digastricus
      • venter anterior
      • venter posterior
  • lagen
    • oppervlakkig en diep, gescheiden door m. mylohyoideus
  • structuren
    • glandula submandibularis
      • ligt oppervlakkig van m. mylohyoideus
      • a. en v. facialis
      • n. facialis > r. marginalis
        • loopt over a. en v. facialis
      • ductus submandibularis (achterrand)
      • ontvangt zenuwvezels (rr. glandulares) via ganglion submandibulare
      • 1 afvoergang: over tongspieren, onder n. lingualis en glandula sublingualis
    • ductus submandibularis
    • n. mylohyoideus
      • oppervlakkig van m. mylohyoideus
      • aftakking van n. alveolaris inferior
      • innerveert m. mylohyoideus en venter anterior m. digastricus
    • nodi lymphatici submentales
      • oppervlakkig van m. mylohyoideus
    • n. lingualis
      • uit n. mandibularis (V3)
      • diep, mediaal van m. mylohyoideus
      • loopt boogvormig naar tong
    • ganglion submandibulare
      • via rr. ganglionares verbonden met n. lingualis
      • via rr. glandulares naar glandula submandibularis
    • glandula sublingualis
      • meerdere afvoergangen
        • van bovenzijde klier naar mondbodem
    • n. hypoglossus (XII)
      • onder m. mylohyoideus
      • loopt over m. hyoglossus
      • innerveert extrinsieke/intrinsieke tongspieren
Regio cervicalis mediana
  • TODO grenzen pharynx?
    • nasopharynx
    • oropharynx
    • laryngopharynx
    • m. thyrohyoideus
    • m. omohyoideus
    • m. sternothyroideus
    • m. sternohyoideus
    • TODO welke structuren belangrijk?
    • rechter hals: platysma verwijderd
    • linker hals: lamina superficialis fascia cervicalis & m. sternocleidomastoideus verwijderd
    • middellijn: lamina praetrachealis verwijderd
    • aparte illustratie: larynx, trachea, schildklier
  • legende
    1. platysma
    2. lamina superficialis fasciae cervicalis
    3. m. sternocleidomastoideus
    4. punctum nervosum (!)
    5. n. occipitalis minor
    6. n. auricularis magnus (!)
    7. n. auricularis magnus > r. anterior
    8. n. auricularis magnus > r. posterior
    9. n. transversus colli (!)
    10. nn. supraclaviculares (!)
    11. v. jugularis externa
    12. v. jugularis anterior
    13. glandula thyroidea
    14. m. sternohyoideus
    15. m. omohyoideus
    16. m. thyrohyoideus
    17. m. sternothyroideus
    18. ansa cervicalis (!)
    19. trachea
    20. lig. cricothyroideum
    21. m. cricothyroideus (!)
    22. n. laryngeus superior (!) > r. externus
    23. n. laryngeus superior (!) > r. internus
    24. a. laryngea superior
    25. a. thyroidea superior (!)
    26. membrana thyrohyoidea
    27. isthmus
    28. cartilago thyroidea
    29. a. thyroidea inferior (!)
    30. r. cricothyroideum
    31. truncus thyrocervicalis
    32. a. subclavia
    33. n. laryngeus recurrens (!)
    34. v. thyroidea superior
    35. v. thyroidea media
    36. plexus thyroideus impar
    37. truncus brachiocephalicus
    38. lobus pyramidalis
    39. v. brachiocephalica
    40. glandulae parathyroideae
    41. a. carotis externa
    42. v. jugularis interna
    43. n. accessorius (XI)
    44. n. phrenicus
    45. n. vagus (X) (!)
    • rechter hals: infrahyoidspieren verwijderd, m. sternocleidomastoideus behouden
    • linker hals: infrahyoidspieren + m. sternocleidomastoideus verwijderd
    • aparte illustraties: larynx, trachea, bijschildklieren, n. laryngeus recurrens
  • oppervlakkige structuren
    • huid
    • platysma
      • mimische spier, bezenuwd door n. facialis (VII)
      • ligt direct onder de huid
    • fascia cervicalis > lamina superficialis
      • punctum nervosum
        • perforatiepunt lamina aan achterrand m. sternocleidomastoideus
        • plexus cervicalis > rr. ventrales C1-C4
        • n. transversus colli
    • zenuwen (sensibel, huid) uit plexis cervicalis
      • n. occipitalis minor: achterhoofd
      • n. auricularis magnus: oorschelp
        • over m. sternocleidomastoideus
        • r. anterior
        • r. posterior
      • n. transversus colli: hals
      • nn. supraclaviculares: huid boven clavicula
    • venen
      • v. subclavia > v. jugularis externa
        • verticaal over m. sternocleidomastoideus
        • door lamina superficialis
          • 2 cm boven clavicula
      • v. jugularis anterior
  • diepere structuren (na verwijderen fascia cervicalis > lamina pretrachealis)
    • mm. infrahyoidei
      • oppervlakkig
        • m. sternohyoideus (mediaal)
        • m. omohyoideus (lateraal)
      • diep
        • m. thyrohyoideus
        • m. sternothyroideus
      • innervatie: ansa cervicalis
    • glandula thyroidea
      • anterior van cartilago cricoidea en trachea
      • structuur:
        • isthmus: voor trachea
        • lobus dexter
          • polus superior = bovenpool
            • tot cartilago thyroidea
          • polus inferior = onderpool
        • lobus sinister
          • idem
        • lobus pyramidalis (soms): embryologisch restant ductus thyreoglossus
      • 4 glandulae parathyroideae
        • laterodorsaal van de schildklier
      • bloedvoorziening
        • a. carotis externa > a. thyroidea superior
          • naar bovenbool
          • r. cricothyroideus naar lig. cricothyroideum
        • a. subclavia > truncus thyrocervicalis > a. thyroidea inferior
          • naar achtervlak
          • relatie met n. laryngeus recurrens
        • vv. thyroideae superiores
        • v. thyroidea media > v. jugularis interna
        • plexus thyroideus impar > v. brachiocephalica sinistra
  • larynxgebied
    • lig. cricothyroideum
      • van cartilago thyroidea
      • naar cartilago cricoidea
      • bedekt door mm. cricothyroidei
        • zenuw: n. laryngeus superior > r. externus
    • n. laryngeus superior
      • r. externus: motorisch, m. cricothyroideus
      • r. internus: sensibel larynxslijmvlies
        • loopt met a. thyroidea superior > a. laryngea superior door membrana thyrohyoidea
  • n. laryngeus recurrens
    • links: rond arcus aortae
    • rechts: rond a. subclavia
    • pathologie: stemband verlamming
      • meer kans links dan rechts (want langer)
Trigonum caroticum
    1. n. auricularis magnus (!)
    2. n. occipitalis minor (!)
    3. m. sternocleidomastoideus (!)
    4. m. omohyoideus (!)
    5. digastricus > venter posterior (!)
    6. v. facialis communis (!)
    7. v. comitans n. hypoglossi (!)
    8. v. facialis communis > v. thyroidea superior (!)
    9. v. jugularis interna (!)
    10. a. carotis communis (!)
    11. sinus caroticus
    12. a. carotis interna
    13. a. carotis externa
    14. a. carotis externa > a. thyroidea superior (!)
    15. a. carotis externa > a. thyroidea superior > a. laryngea superior
    16. a. carotis externa > a. lingualis (!)
    17. m. hyoglossus
    18. a. carotis externa > a. facialis (!)
    19. glomus caroticum (!)
    20. n. hypoglossus (XII) (!)
    21. ansa cervicalis > radix superior (!)
    22. r. thyrohyoideus
    23. ansa cervicalis > radix inferior
    24. ansa cervicalis
    25. n. laryngeus superior > r. internus (!)
    26. n. vagus (X) (!)
    27. truncus sympathicus (!)
    28. n. accessorius (XI) (!)
    29. glandula thyroidea
    30. punctum nervosum
    31. m. stylohyoideus
    32. a. carotis externa > a. occipitalis (!)
    33. v. jugularis externa (!)
  • grenzen
    • m. sternocleidomastoideus
    • m. omohyoideus > venter superior
    • m. digastricus > venter posterior
      • gefixeerd door m. stylohyoideus aan os hyoideum
  • oppervlakkige structuren
    • plexus cervicalis > punctum nervosum
      • n. occipitalis minor → scalp, achter-lateraal
      • n. auricularis magnus → mandibulahoek, oorschelp
        • loopt samen met v. jugularis externa
  • venen
    • v. jugularis externa
      • variabele dikte
      • v. auricularis posterior
      • v. retromandibularis (achterste tak)
    • v. jugularis interna > v. facialis communis
      • v. comitans n. hypoglossi
      • v. thyroidea superior
  • arteries
    • a. carotis communis
      • ventraal van v. jugularis interna?
      • bifurcatie @ C4
        • sinus caroticus
        • glomus caroticum (paraganglion)
        • a. carotis interna (achteraan, geen takken)
        • a. carotis externa (vooraan, veel takken)
          • a. thyroidea superior (ventraal)
            • a. laryngea superior
          • a. lingualis (ventraal)
            • mediaal van m. hyoglossus
            • naar tong
          • a. facialis
            • stijgt mediaal van venter posterior m. digastricus
            • naar gezicht
          • a. occipitalis (posterior): slingert om n. hypoglossus
          • (rest: zie later)
  • zenuwen
    • n. hypoglossus (XII)
      • lateraal van a. carotis externa & interna
      • takken:
        • ansa cervicalis > radix superior
        • r. thyrohyoideus
          • m. thyrohyoideus
    • ansa cervicalis
      • n. hypoglossus (XII) > radix superior
      • C2-C3 > radix inferior
        • loopt samen met v. jugularis interna
      • innervatie: overige mm. infrahyoidei
    • n. vagus (X)
      • tussen a. carotis interna en v. jugularis interna
      • gescheiden van truncus sympaticus door lamina fasciae cervicalis
    • n. vagus (X) > n. laryngeus superior - r. internus - samen met a. laryngea superior naar larynx
    • n. accessorius (XI)
      • bovenachter in trigonum caroticum
Regio sternocleidomastoidea
    • links: m. sternocleidomastoideus verwijderd
    • rechts: ook v. jugularis interna + m. omohyoideus verwijderd
    • legende
      1. m. sternocleidomastoideus
      2. n. cervicalis II, r. ventralis (plexus cervicalis)
      3. n. occipitalis minor (!)
      4. n. accessorius (XI) (!)
      5. r. trapezius plexus cervicalis (!)
      6. n. cervicalis III
      7. n. cervicalis IV
      8. m. sternohyoideus
      9. plexus brachialis (!)
      10. m. omohyoideus
      11. m. trapezius
      12. a. subclavia (!)
      13. v. jugularis externa
      14. v. subclavia
      15. n. vagus (X) (!)
      16. bulbus venae jugularis
      17. m. scalenus anterior (!)
      18. n. phrenicus (!)
      19. ansa cervicalis
      20. ansa cervicalis > radix inferior
      21. ansa cervicalis > radix superior (!)
      22. a. thyroidea superior
      23. a. laryngea superior
      24. n. hypoglossus (XII) (!)
      25. r. thyrohyoideus
      26. a. suprascapularis (!)
      27. a. dorsalis scapulae
      28. a. cervicalis ascendens (!)
      29. a. transversa colli (!)
      30. a. auricularis posterior
      31. a. vertebralis (!)
      32. truncus thyrocervicalis (!)
      33. ductus thoracicus (!)
      34. angulus venosus sinister
      35. v. jugularis interna
      36. truncus sympathicus
      37. ganglion cervicale medium
      38. m. scalenus medius (!)
      39. m. levator scapulae (!)
  • zenuwen
    • ansa cervicalis
      • op a. carotis communis
      • innerveert mm. infrahyoidei
      • ontstaat uit:
        • radix superior (loopt initieel samen met n. hypoglossus)
        • radix inferior
    • n. phrenicus (C3-C5)
      • motorisch voor diafragma
      • loopt over m. scalenus anterior, lateraal van v. jugularis interna
    • n. accessorius > r. externus
      • m. trapezius
      • pathologie: scapula alata
    • plexus cervicalis > r. trapezius
      • m. trapezius
    • truncus sympathicus (dorsaal van a. carotis communis)
      • ganglion cervicale superior
      • ganglion cervicale medius
      • ganglion cervicale inferior
  • arteries
    • a. subclavia
      • op pleurakoepel
      • a. vertebralis (naar craniaal)
      • truncus thyrocervicalis
        • a. suprascapularis (kruist m. scalenus anterior ventraal)
        • a. transversa colli (kruist m. scalenus anterior ventraal)
        • a. cervicalis ascendens
      • a. dorsalis scapulae (meer distaal)
    • ductus thoracicus (links)
      • kruist ventraal over a. subclavia
      • mondt uit in angulus venosus sinister (v. jugularis interna + v. subclavia)
  • venen
    • v. brachiocephalica sinistra
      • angulus venosus sinister
        • v. jugularis interna
        • v. subclavia
  • plexus brachialis (C5–T1)
    • door scalenuspoort
      • m. scalenus anterior
      • m. scalenus medius
      • rib 1
    • truncus superior: C5–C6
    • truncus medius: C7
    • truncus inferior: C8–T1
  • diepe halsspieren
    • m. scalenus anterior
    • m. scalenus medius
    • m. scalenus posterior
    • m. levator scapulae
Spatium latero- en retropharyngeum
    • dorsaal zicht op
      • pharynx
      • spatium latero- & retropharyngeum
    • schedelbasis met uittredeplaatsen van
      • v. jugularis interna
      • a. carotis communis
      • craniale zenuwen IX–XII
        • gesorteerd van ventraal naar dorsaal
      • plexus sympathicus
  • legende
    1. n. vagus (X) (!)
    2. truncus sympathicus (!)
    3. ganglion cervicale superius
    4. v. jugularis interna
    5. ganglion inferior n. vagus
    6. n. laryngeus superior (!)
    7. n. vagus (X) > rr pharyngei (!)
    8. n. glossopharyngeus (IX) > rr pharyngei (!)
    9. n. accessorius (XI) (!) > r. internus
    10. m. constrictor pharyngis superior
    11. n. glossopharyngeus (IX)
    12. bulbus superior venae jugularis
    13. a. carotis interna
    14. n. accessorius (XI) (!) > r. externus
    15. m. digastricus > venter posterior
    16. m. constrictor pharyngis medius
    17. a. thyroidea inferior (!)
    18. m. constrictor pharyngis inferior
    19. glandula thyroidea
    20. n. hypoglossus (XII) (!)
    21. plexus sympathicus
    22. septum nasi
    23. foramen jugulare
    24. canalis n. hypoglossi
  • dorsale structuren
    • truncus sympathicus
      • ganglion cervicale superius
  • n. vagus (X)
    • door foramen jugulare
    • ganglion superius
    • ganglion inferius
    • loopt caudaalwaarts tussen a. carotis interna en v. jugularis interna
    • n. laryngeus superior (mediaal van a. carotis interna)
    • rr. pharyngei → pharynx
  • n. glossopharyngeus (IX)
    • door foramen jugulare (gescheiden van n. vagus, door durabrug)
    • rr. pharyngei -> pharynx
  • n. accessorius (XI)
    • door foramen jugulare
    • r. internus → fuseert met n. vagus
    • r. externus
      • naar lateraal
      • dorsaal van v. jugularis interna > bulbus superior (nabij uittrede foramen jugulare)
      • m. sternocleidomastoideus
      • m. trapezius
  • n. hypoglossus (XII)
    • door canalis n. hypoglossi
    • naar spatium retropharyngeum
  • a. carotis interna
    • zichtbaar ter hoogte van schedelbasis bij canalis caroticus & foramen lacerum

Hoofd

Regio parotidea en temporalis
    • na wegname oppervlakkig deel glandula parotidea
  • legende
    1. glandula parotidea
    2. m. masseter
    3. ductus parotideus
    4. corpus adiposum buccae
    5. a. temporalis superficialis
    6. n. facialis
    7. n. facialis onderste tak
    8. n. facialis bovenste tak
    9. rr. temporales
    10. rr. zygomatici
    11. rr. buccales
    12. r. marginalis mandibularis
    13. r. colli
    14. v. retromandibularis
    15. v. facialis
    16. a. facialis
    17. a. angularis
    18. a. labialis inferior
    19. a. labialis superior
    20. r. frontalis
    21. r. parietalis
    22. v. temporalis superficialis
    23. n. auriculotemporalis
    24. n. auricularis magnus
    25. m. temporalis
    26. fascia temporalis
    27. platysma
    28. m. orbicularis oculi
    29. m. orbicularis oris
    30. m. levator labii superioris
    31. m. zygomaticus minor
    32. m. zygomaticus major
    33. m. depressor anguli oris
    34. m. buccinator
    35. m. nasalis
    36. m. depressor labii inferioris
    37. a. transversa faciei
    38. a. zygomatico-orbitalis
    39. v. digastricus en r. stylohyoideus
    40. mandibula
    41. mastoid
    42. m. pterygoideus medialis
    43. m. risorius
    44. v. jugularis externa
  • glandula parotidea
    • ligging
      • voor: op m. masseter (n. mandibularis (V3) > n. massetericus)
      • achter: in fossa retromandibularis
    • opgebouwd uit oppervlakkig en diep deel
      • tussen beide: plexus intraparotideus n. facialis
    • ductus parotideus
      • komt uit aan voorrand
      • loopt voor corpus adiposum buccae
        • samen met a. temporalis superficialis > a. transversa faciei
      • ook in regio: a. temporalis superficialis > a. zygomatico-orbitalis
  • n. facialis
    • door foramen stylomastoideum
    • r. digastricus
      • m. digastricus > venter posterior
    • r. stylohyoideus
      • m. stylohyoideus
    • splitst in bovenste en onderste tak
      • plexus intraparotideus (n. facialis)
        • rr. temporales
        • rr. zygomatici
        • rr. buccales
        • r. marginalis mandibularis
        • r. colli (aan onderrand glandula parotidea)
  • v. retromandibularis
    • loopt door parotis, over m. digastricus
    • loopt samen met r. colli en r. marginalis mandibularis
    • draineert v. temporalis + plexus pterygoideus
    • splitsing bij mandibulahoek
      • voorste tak naar v. jugularis interna (samen met v. facialis)
      • achterste tak naar v. jugularis externa
  • v. jugularis interna > v. facialis
  • a. carotis externa
    • a. facialis
      • anterior van v. facialis
      • rond mandibula
      • a. labialis inferior
      • a. labialis superior
      • a. angularis (naar mediale ooghoek)
    • a. temporalis superficialis
      • begeleid door v. temporalis superficialis
      • loopt bovenrand parotis, voor oorschelp
      • r. frontalis
      • r. parietalis
        • samen met n. mandibularis (V3) > n. auriculotemporalis
          • innerveert achterste slaapstreek
  • mimische spieren (n. facialis)
    • platysma
    • m. orbicularis oculi
    • m. orbicularis oris
    • m. levator labii superioris
    • m. depressor labii inferioris
    • m. zygomaticus major
    • m. zygomaticus minor
    • m. depressor anguli oris
    • m. buccinator
    • m. nasalis
    • m. risorius
  • lymfe
    • nodi lymphatici parotidei superficiales
      • meestal voor de oorschelp (= pre-auriculair?)
  • fossa temporalis
    • m. temporalis
    • fascia temporalis
      • lamina superficialis
      • lamina profunda
Fossa infratemporalis
    • links: fossa infratemporalis na verwijderen arcus zygomaticus + deel mandibula
    • rechts: schedelbasis met uittredeplaatsen
      • n. mandibularis
      • chorda tympani
      • n. facialis
  • legende
    1. m. pterygoideus lateralis
    2. m. pterygoideus medialis
    3. tuber maxillae
    4. a. maxillaris
    5. plexus pterygoideus
    6. n. buccalis
    7. n. lingualis
    8. n. alveolaris inferior
    9. n. massetericus (stompje)
    10. n. mandibularis
    11. a. meningea media
    12. n. auriculotemporalis
    13. n. mylohyoideus
    14. chorda tympani
    15. nn. temporales profundi
    16. a. alveolaris superior posterior
    17. aa. temporales profundae
    18. n. facialis
    19. ridgicartilago
    20. foramen spinosum
    21. foramen stylomastoideum
    22. meatus acusticus externus
    23. fossa mandibularis
    24. foramen infraorbitalis
    25. fissura orbitalis inferior
    26. processus mastoideus
    27. a. auricularis posterior
    28. a. occipitalis
    29. m. orbicularis oculi
    30. m. occipitofrontalis - venter frontalis
  • grenzen
    • craniaal: os sphenoidale > ala maior
    • lateraal: ramus mandibulae
    • anterior: tuber maxillae
    • mediaal: lamina lateralis processus pterygoideus
  • toegang: via verwijderen arcus zygomaticus + ramus mandibulae
  • spieren
    • m. pterygoideus lateralis (bicephaal)
      • a. maxillaris kan ertussen verlopen
      • n. buccalis loopt ertussen
    • m. pterygoideus medialis
    • m. masseter
      • motorisch: n. mandibularis (V3) > n. massetericus
    • m. buccinator
      • motorisch: n. facialis
      • sensibel slijmvlies: n. buccalis
  • bevloeiing
    • a. carotis externa
      • a. temporalis superficialis
      • a. maxillaris
        • verloopt langs/door m. pterygoideus lateralis
        • omgeven door plexus pterygoideus
          • vv. maxillares
            • v. retromandibularis
              • v. jugularis interna+externa
                • v. brachiocephalica
        • a. alveolaris superior posterior
        • a. infraorbitalis
        • a. sphenopalatina
      • andere takken:
        • posterieure takken
          • a. auricularis posterior
          • a. occipitalis
        • a. meningea media
          • via foramen spinosum
          • omgeven door twee wortels van n. auriculotemporalis
        • aa. temporales profundae → samen met nn. temporales profundi
  • zenuwen
    • n. facialis (VII) (herhaling)
      • uit foramen stylomastoideum
      • r. digastricus
      • (r. stylohyoideus)
      • splitsing in bovenste en onderste takken
    • n. trigeminus (V)
      • n. ophthalmicus (V1)
      • n. maxillaris (V2)
      • n. mandibularis (V3)
        • uit foramen ovale
        • voorste takken:
          • n. massetericus
            • m. masseter
          • n. pterygoidei medialis
          • n. pterygoidei lateralis
          • nn. temporales profundi
            • met aa. temporales profundae
        • andere takken:
          • n. buccalis
            • sensibel wangslijmvlies
          • n. lingualis
            • bevat chorda tympani
              • smaak + parasympatisch
              • via fissura petrotympanica
          • n. alveolaris inferior
            • tak: n. mylohyoideus (motorisch)
            • verloop richting canalis mandibulae
          • n. auriculotemporalis
            • omvat a. meningea media
Sensibele innervatie aangezicht
    1. n. maxillaris (V2)
    2. n. mandibularis (V3)
    3. foramen ovale
    4. foramen rotundum
    5. n. trigeminus (V)
    6. ganglion trigeminale (semilunare)
    7. n. ophthalmicus (V1)
    8. n. frontalis
    9. n. lacrimalis
    10. n. supraorbitalis
    11. n. supratrochlearis
    12. traanklier
    13. huidtak van n. lacrimalis
    14. n. infraorbitalis
    15. rr dentales
    16. canalis infraorbitalis
    17. n. alveolaris
    18. n. nasociliaris
    19. incisura supraorbitalis
    20. foramen infraorbitale
    21. foramen mentale
    22. fissura orbitalis superior
    23. processus pterygoideus
    24. ganglion pterygopalatinum
    25. n. palatini
    26. n. palatinus major
    27. n. palatinus minor
    28. n. nasopalatinus
    29. a. palatina
  • via n. trigeminus (V)
    • n. ophthalmicus (V1)
      • voorhoofdshuid
      • n. frontalis
        • n. supratrochlearis
        • n. supraorbitalis
      • n. lacrimalis
        • doorboort m. orbicularis oculi
        • huid rond laterale ooghoek
    • n. maxillaris (V2)
      • onderooglid, wang, zijkant neus, bovenlip, voorste slaap
      • n. infraorbitalis
        • verloop: fissura orbitalis inferior → canalis infraorbitalis → foramen infraorbitale
      • sensibele takken via ganglion pterygopalatinum naar palatum
        • n. nasopalatinus
        • n. palatinus maior
        • n. palatinus minor
    • n. mandibularis (V3)
      • onderlip, kin, corpus mandibulae
      • via foramen mentale
      • n. mentalis
  • klinisch onderzoek: drukpunten
    • liggen op een verticale lijn
    • n. supraorbitalis → incisura supraorbitalis
    • n. infraorbitalis → foramen infraorbitale
    • n. mentalis → foramen mentale
Orbita
    • bovenaanzicht
      • (1) os frontale > pars orbitalis
      • (2) n. trochlearis (IV)
      • (3) m. obliquus superior
      • (4) n. frontalis
      • (5) m. levator palpebrae superioris
      • (6) n. supraorbitalis
      • (7) a. supraorbitalis
      • (8) n. supratrochlearis
      • (9) a. supratrochlearis
      • (10) n. lacrimalis
      • (11) glandula lacrimalis
      • (12) m. rectus superior
      • (13) n. opticus (II)
      • (14) a. ophthalmica
      • (15) n. abducens (VI)
      • (16) m. rectus lateralis
      • (17) n. oculomotorius (III)
      • (18) n. oculomotorius (III) > r. superior
      • (19) n. oculomotorius (III) > r. inferior
      • (20) m. rectus medialis
      • (21) m. rectus inferior
      • (22) m. obliquus inferior
      • (23) n. nasociliaris
      • (24) n. ethmoidalis anterior
      • (25) n. ethmoidalis posterior
      • (26) n. infratrochlearis
      • (27) a. carotis interna
      • (28) canalis opticus
      • (29) a. ethmoidalis anterior
      • (30) a. ethmoidalis posterior
      • (31) n. trigeminus (V)
      • (32) n. maxillaris (V2)
      • (33) n. mandibularis (V3)
      • (34) n. ophthalmicus (V1)
      • (35) foramen rotundum
      • (36) foramen ovale
      • (37) a. lacrimalis
      • (38) m. obliquus superior, tendo
  • orbitadak (os frontale > pars orbitalis) verwijderd
    • zicht op structuren doorheen fissura orbitalis superior
  • zenuwen
    • n. opticus (II)
      • door canalis opticus
      • samen met a. ophthalmica
    • n. oculomotorius (III)
      • r. superior
        • m. levator palpebrae superioris
        • m. rectus superior
      • r. inferior
        • m. rectus medialis
        • m. rectus inferior
        • m. obliquus inferior
    • n. trochlearis (IV)
      • m. obliquus superior
    • n. ophthalmicus (V1)
      • n. frontalis
        • ligt op m. levator palpebrae superioris
        • laterale tak: n. supraorbitalis (met a. supraorbitalis)
        • mediale tak: n. supratrochlearis (met a. supratrochlearis)
      • n. nasociliaris
        • n. ethmoidalis anterior
        • n. ethmoidalis posterior
        • n. infratrochlearis (eindtak)
      • n. lacrimalis
        • meest lateraal
        • traanklier
        • huid laterale ooghoek
    • n. abducens (VI)
      • m. rectus lateralis
  • spieren
    • m. levator palpebrae superioris
      • n. oculomotorius (III) > r. superior
    • m. rectus superior
      • n. oculomotorius (III) > r. superior
    • m. rectus medialis
      • n. oculomotorius (III) > r. inferior
    • m. rectus inferior
      • n. oculomotorius (III) > r. inferior
    • m. rectus lateralis
      • n. abducens (VI)
    • m. obliquus superior
      • n. trochlearis (IV)
    • m. obliquus inferior
      • n. oculomotorius (III) > r. inferior
  • arteries
    • a. carotis interna > a. ophthalmica
      • loopt door canalis opticus met n. opticus
      • a. supraorbitalis
      • a. supratrochlearis
      • a. ethmoidalis anterior
      • a. ethmoidalis posterior

Klinische implicaties

  • geen cursustekst
  • zie figuren.pdf (18-36)

Practicum

  • zie figuren.pdf (37-47)