Microbiologie - Virologie

Samenvatting
1 Inleiding en diagnostiek
- Inleiding
- Diagnostiek
2 Influenza
3 COVID-19
4 HIV
5 Papillomavirussen (HPV)
- Huid
  - Goedaardig
  - Kwaadaardig
- Mucosa
  - Goedaardig
  - Kwaadaardig
6 Herpes
7 Virale hepatitis
8 Gastro-enteritis
9 Mazelen - Bof - Rubella (MBR)
- Mazelen
- Bof
- Rubella

Samenvatting

Bron: OneNote

1 Inleiding en diagnostiek

Inleiding

grootte
- 25nm: picornavirus
- 400nm: mimivirus
"virus": Latijn voor vergif
structuur
- envelop vs naakt
  - lipide dubbellaag
- capside
  - soorten
    - helicaal
      - Tobacco Mosaic Virus (TMV)
      - Ebolavirus
    - icosahedraal
      - vijfhoeken + zeshoeken
      - bouwblokken: capsomeren
      - adenovirus
      - herpesvirus
      - papillomavirus
    - complex
      - pokkenvirus
      - T-bacteriofaag
- genoom
  - DNA
    - ssDNA
      - parvovirus B19
    - dsDNA (meestal)
      - herpes
  - RNA
    - ssRNA (meestal)
      - mazelen
    - dsRNA
      - rotavirus
  - lineair vs circulair
    - uitzondering: hepatitis B virus
      - 2/3 ds circulair
      - 1/3 ss circulair
  - 1 stuk vs segmentair
    - rotavirus: 11 segmenten
    - hantavirus: 3 segmenten (S, M, L)
    - reassortment
taxonomie
- Orde: -virales
- Familie: -viridae
- Subfamilie: -virinae
- Genus: -virus
replicatiecyclus
- binding aan cellulaire receptor
  - voorbeeld: HIV via CD4 receptor
- binnendringen
  - met envelop: fusie met celmembraan
  - zonder envelop: endocytose -> Golgi
- ontmanteling
- synthese vroege eiwitten
- genoom replicatie
- synthese late eiwitten
- assemblage virions
- vrijzetting virions
  - budding
  - cytolyse

Diagnostiek

rechtstreeks
- elektronenmicroscopie (EM)
  - immuno-EM
    - samenklonteren van virussen
- virale kweek op celcultuur
  - eieren
  - niercellen apen
  - trypsinsatie: cellen losmaken
  - drie soorten cellijnen
    - primaire cellen
      - niercellen
      - 1-2 splitsingen
    - semi-continue cellen
      - embryo niercellen
      - 50 splitsingen
    - continue cellijn
      - HeLa (Henriette Lacks)
      - Vero
      - Hep2
      - oneindig aantal splitsingen
  - kleuring: fenolrood (pH)
    - oranje: OK
    - geel: ??? of neveninfectie
    - paars: te weinig? CO2
  - werkbanken
    - horizontale laminar flow
      - blaast in gezicht
      - goed voor sterilieit
      - niet voor eigen veiligheid
    - klasse I
      - blaas lucht in
      - slecht voor steriliteit
      - goed voor eigen veiligheid
      - hepa filter: uit
    - klasse II
      - verticale flow
      - goed voor steriliteit
      - goed voor eigen veiligheid
      - hepa:uit
    - klasse III
      - glovebox
      - hepa: in + uit
  - cytopathogeen effect (CPE)
    - plaque
    - kern inclusies
    - cytoplasma inclusies
    - reuscellen / syncytia
      - cellen fuseren (fagie) om onduidelijke redenen
    - cave: artefacten
  - niet-CPE methoden
    - hemadsorptie
    - immunofluorescentie
- antigeendetectie
  - immunofluorescentie
  - immunochromatografie
    - COVID sneltest (cf. zwangerschapstest)
  - hemagglutinatie
    - RBCs klonteren samen
      - virus als bindmiddel
    - positief: hele bodem rood
    - negatief: enkel laagste punt rood
  - (ELISA)
- genoomdetectie
  - in situ hybridisatie
    - op pathologische coupes
  - kwalitatieve testen
    - PCR
  - kwantitatieve testen
    - kwantitatieve PCR
  - genotypering
onrechtstreeks via antistoffen
- immunofluorescentie
  - tweede antilichaam
  - fluorophore
- hemagglutinatie-inhibitie
- (complementfixatie)
- (ELISA)
- seroneutralisatie
  - wel antilichamen (Ab): cellen blijven leven
  - geen antilichamen (Ab): cellen gaan dood

2 Influenza

etymologie
- Italian: influenza di fredo = influence of the cold
- griep / grippe / grijpen: overvalt, komt plots opzetten
- quarantaine: 40 dagen
envelop
- hemagglutinin (H)
- neuraminidase (N)
  - "schaartje"
- M2 ion kanaal
- RNP

Kenmerken

verloop
- 1 week ziek
- kan nog weken subtiel aanslepen
symptomen (75% asymptomatisch)
- koorts
- hoofdpijn
- droge hoest
- pijnlijke keel
- verstopt neus
- GI: misselijk, overgeven, diarree
- spierpijn
complicaties
- neuro
- hart
- respiratoir
- zwangerschap
- 0.5M doden per jaar
- morbiditeit: vooral onder 25 jaar
- mortaliteit: vooral 50+

Pandemie

1918: Spaanse griep (H1N1)
- 50-100M doden wereldwijd
  - op populatie van 2B
  - cf. COVID: ~20M / 8B
- watervogels
- 8 fragmenten
1957: Aziatische griep (H2N2)
- 8 fragmenten
  - 5 van H1N1
  - 3 van H2N2
- ~5M doden
1968: Hong Kong griep (H3N2)
- 8 fragmenten
  - 5 van H1N1
  - 1 van H2N2
  - 2 van H3N?
- 1-2M doden
1977 Russische griep (H1N1)
- identiek aan Spaanse griep uit jaren '50
- lab accident
2009 Mexicaanse griep (H1N1)
- varken -> mens
- 8 fragmenten
- gelijkaardige impact als gewone griep
  - in zomer-herfst i.p.v. winter
- vooral jongeren
  - ouderen hadden nog antistoffen van vroeger
- ondersterfte door zware regulier griepseizoen in voorjaar 2019

Maatregelen

doel: flatten the curve
- R getal
  - aantal personen die 1 persoon gemiddeld besmet
  - $R^0, R^1, R^2, \ldots, R^n$
  - $R=1$ : endemic
  - $R<1$ : sterft uit
basis hygiene
- handen wassen
- elleboog groet / vuist
- blijf thuis bij ziekte
  - hoogste kost: presenteeisme
mondmaskers
- weinig zin in buitenlucht
scholen sluiten
- geen goed idee
antivirale middelen
- enkel bij pandemie
- neuraminidase inhibitor
  - tamiflu (cf. InFLUenza)
  - relenza (cf. influENZA)
- stopt verspreiding virussen
  - maar geneest niet
  - dus snel toedienen
- homeopatische middelen
  - oscillococcinum
    - boerenbedrog
  - poly influenzinum
    - idem (zelfde bedrijf)
vaccinatie
- aanmaak o.b.v. eieren (want vogelvirus)
- lange voorbereiding
- meestal OK, om ~6 jaar slechte voorspelling
- plaatsen in oktober-november
  - werkt 6-12m
  - korter bij hoogbejaarden -> 2e helft november vaccineren
- toediening
  - SC inspuiting
  - ID inspuiting
    - meer immuuncellen -> beter
  - pleister met scherpe haakjes
    - geen zorgverlener nodig
  - neusverstuiver met live attenuated virus
    - geen succes bij kleine kinderen
  - MF59 adjuvant
    - bijwerkingen: narcolepsie?
  - universeel vaccin
    - langer effect
    - kan in theorie
    - farma staat op rem
  - hogere dosis
    - 60 ug i.p.v. 15 ug
    - werkt 24% beter voor ouderen
  - mRNA vaccins
- valentie
  - trivalent
    - A (80% van alle besmettingen)
      - A/H1N1
      - A/H3N2
    - B (20%, even ernstig)
      - Victoria of Yamagata
        
        moeilijk te voorspellen welke het zal zijn
        
        recent circuleerden beide varianten samen
  - quadrivalent
    - inhoud
      - A/H1N1
      - A/H3N2
      - B/Victoria
      - B/Yamagata
    - wordt nu gebruikt
    - volgend jaar opnieuw trivalent
      - Yamagata circuleert niet meer sinds 2020 (COVID)
- doelgroepen
  - zwangere vrouwen
    - immunosupressie
  - chronisch zieken (hart, long, lever, nier, neuro, diabetes, obesitas, ...)
    - vooral long
    - griepseizoen -> meer hartaanvallen
    - diabetes
  - gezondheidswerkers
    - beleidsopties
      - Belgie: aanmoedigen
      - opt out
      - VS: mandatory
- belang van herhaalde vaccinatie
vogelgriep
- soorten
  - H5N1
  - H7N9
  - H9N2
- zelden pandemie: Noord-Zuid vliegroutes overlappen amper
- recent meer in zoogdieren
  - melkvee
    - risico bij drinken rauwe melk (ipv gepasteuriseerd)
- geen mens-mens besmettingen

3 COVID-19

coronavirussen
- klachten ~= verkoudheid
- 2003: SARS-CoV-1 (severe acute respiratory syndrome)
  - lockdowns in China
- 2013: MERS
  - van dromedarissen
- 2019: SARS-CoV-2 = COVID-19
  - Wuhan
    - 2 golven
  - alpha
    - 1 golf
  - delta
    - 1 golf
  - omikron
    - meer besmettelijk
    - minder ziekteverwekkend
    - kleine golfjes, amper opnames op intensieve
doden
- officieel (PCR test): 7M
- geschat: 22M sinds 2019
  - cf. 0.5M per jaar door griep
volgende pandemie?
- uit Azie
  - veel volk
  - grote bevolkingsdichtheid
- zoonotisch
  - SARS: vleermuis -> marter -> mens
  - COVID-19: vleermuis -> schubdier? -> mens
- RNA virus
  - SARS, MERS, COVID-19
- respiratory virus
- in grote stad
- verspreid door vliegtuigen
vaccins
- viral vector (harmless virus with spike protein gene)
  - Oxford/AstraZeneca
  - J&J
- whole virus
  - Sinovac
- protein subunit
  - novavax
- mRNA
  - Moderna
  - Pfizer-BioNTech
antivirale middelen
- Veklury remdesivir
- Lagevrio molnupiravir
- Paxlovid nirmatrevir/ritonavir <--

4 HIV

Oorsprong en ontdekking

geschiedenis
- 1900, Congo
- overdracht van dwergchimpansees = bonobo's
- 1983: ontdekking HIV virus
- ook voorvallen in Afrika bij hetero's

Transmissie

transmissie
- seks
  - hetero
  - homo (MSM)
- gedeelde naalden bij IV drugs (IVD)
- bloedtransfusie
- moeder op foetus
- niet: proximity, muggen, toilet, handdruk, ...

Virologie

structuur
- envelop
- capside
- ssRNA
  - 2 copies
- RNA -> DNA eiwitten reeds in virus
types
- HIV-1
  - M (major)
    - A (25%)
    - B (16%)
      - dominant in EU+Amerika's
      - meeste research op gedaan
    - C (~50%)
      - dominant in Azie en Afrika
    - D
    - E
  - O (outlier)
- HIV-2
  - van soort aapje
  - veel minder ernstig
werking
- binnendringen
  - T helper cell
  - glycoprotein gp160 (gewicht van 160 kDalton)
    - gp41
    - gp120
  - binding aan CD4 receptor
  - conformatieverandering in gp120
  - binding aan CCR5 co-receptor
  - conformatieverandering in gp41
  - binding aan 2e co-receptor (fusie domein)
  - fusie envelop met celmembraan
  - resistentie
    - mutatie in CCR5
      - 2% homozygoot: immuun
      - 20% heterozygoot: meer resistent
      - hielp vroeger ook bij de pest

Epidemiologie

epidemiologie
- in Belgie
  - AIDS
    - 12000 mannen
    - 6000 vrouwen
  - 1000 HIV diagnoses per dag
    - vooral door seks (hetero = homo)
    - amper door IVD of andere manieren
- wereldwijd
  - vooral Afrika
  - 40M HIV patienten
  - 30M worden behandeld
    - anti-retroviral therapie (ART)
  - sterfgevallen
    - dalend
    - heden: ~0.5M per jaar
  - sterfgevallen 1999
    - 5 HIV/AIDS 5%
    - 8 TBC 3%
    - 11 malaria 2%

Klinische symptomen

symptomen
- initieel mild
  - uitslag: "seroconversie rash"
  - lage koorts
  - aften
  - kliervergrotingen
    - geen pijn -> kanker
    - pijn -> infectie
verloop
- long term nonprogressor (heterozygoot voor CCR5)
- rapid progressor
- intermediate progressor
HIV wasting syndroom
- darminfecties
- wondjes in keel en slokdarm
  - eten doet pijn

Diagnostiek

1985: eerste generatie immunoassays
- veel false positives
1987: tweede generatie
1991: derde
1997: vierde
groot voordeel: testen mogelijk bij bloedbank
heden: PCR tests

Therapie

antivirale middelen
- heel vroeg behandelen
  - schade aan immuuncellen beperken
- inhibitoren voor ...
  - fusie / entry
  - reverse transcriptase (RT): RNA -> DNA
    - nucleoside RT inhibitor (NRTI)
    - non-nucleoside RT inhibitor (NNRTI)
  - integrase: DNA in kern integreren
  - protease: virusproteinen knippen
  - maturatie
- 1987: monotherapie
  - rekt leven met paar maanden
  - enkel zinvol bij zwangere vrouwen
- 1994: double nucleoside combinations
  - gaat na tijd terug omhoog
  - maar blijft verlaagd
- 1998: triple combinations
  - blijft laag
  - geen doodsvonnis meer
  - HAART: highly active anti-retroviral therapy
- heden: vier middelen
  - gecombineerd in 1 pil
  - undetectable viral load
    - niet meer besmettelijk
    - maar niet genezen
vaccins
- geen?
genezen van HIV?
- enkele cases
- beenmergtransplantatie van donor met CCR5 mutatie
  - te risicovol om routinematig uit te voeren
UNAIDS doelstellingen
- X% know HIV status
- X% of which receive ART
- X% of wich have durable suppression
- 2020 goal: 90/90/90
- 2017: 89/94/90
- 2030 goal: 95/95/95
  - realistisch
- 2030 new goal: end AIDS
  - minder realistisch

5 Papillomavirussen (HPV)

dsDNA
- circulair
- 8000 bp
icosahedraal
genoom
- early proteins (E1-E7)
  - E6 en E7 verantwoordelijk voor kanker
- late proteins (L1-L2)
gastheren
- zoogdieren
- vogels
- niet: reptielen, vissen?
tranmissie
- proximiteit
  - huid/huid
  - seks
samen met herpes: heel oude virussen
veel varieteit

Huid

Goedaardig

HPV-1
huidwratten
vaak op overgang tussen twee soorten epitheel

Kwaadaardig

HPV-5 en HPV-8
displasie huid
zon als cofactor
kan evolueren naar huidkanker

Mucosa

meest voorkomende STD

Goedaardig

HPV-6
HPV-11
genitale wratten
op penis
anaal
op stembanden
- opgedaan tijdens geboorte

Kwaadaardig

deurklink fenomeen
HPV-16
HPV-18
gevolgen
- baarmoederhalskanker
  - relatief risico (RR): 500
    - cf. roken -> longkanker: 10
  - op transformatiezone (overgang epitheel)
    - schuift naar buiten en binnen met leeftijd
  - behandeling
    - kegel uitsnijden
      - weinig zenuwen
      - later meer kans op premature geboorte
    - alles wegnemen
- hoofd- en halskanker
  - orale seks?
  - man > vrouw
- anale kanker
- vulvakanker
- peniskanker
epidemiologie
- Afrika
- India
- Centraal- en Zuid-Amerika
pathologisch onderzoek
- patholoog: kijkt naar weefsel uit biopsie
- cytopatholoog: kijkt naar afschilferingen
- vaak grijze zone
- kanker ontwikkelt heel traag
screening
- colposcopie
  - biopsie
- uitstrijkje / Papanicolaou (Pap) smear
  - speciaal borsteltje
    - ook deel endocervix meenemen
- terugbetaling
  - nieuw sinds 2025 (zie opname, niet in Toledo slides)
  - onder 25: nee, te wisselvallig
  - 25-29: om 3 jaar
    - cytologisch
  - 30-64: om 5 jaar
    - primaire screening (DNA)
    - focus op HPV-16 en HPV-18
    - positief -> extra cytologie onderzoek
      - plus eventueel colposcopie
  - 64+: eenmalige exitscreening indien 10+ jaar geleden
vaccinatie
- o.b.v. HPV L1 monomeer
  - enkel capsomeren
  - geen genetisch materiaal
- namen
  - Cervarix: HPV-16, 18
    - 70% van alle kankers
  - Gardasil: 16, 18, 6, 11
    - dus ook tegen goedaardige varianten
    - ligt moeilijk in religieuze gebieden
  - Gardasil 9: 9 types HPV
    - 90% van alle kankers
  - 0-14j
    - voor eerste seksueel contact
      - jongere leeftijd -> beter effect
    - eerst enkel voor meisjes
    - sinds 2017 ook voor jongens
    - 2 doses (0m, 6m)
    - levenslange bescherming
  - 15-26j
    - 3 doses (0m, 2m, 6m)
  - 15-26j, MSM
    - worden niet beschermd door vaccinatie bij vrouwen
    - 3 doses (0m, 2m, 6m)
  - ouder, bij HIV en transplantatie
    - 3 doses (0m, 2m, 6m)

6 Herpes

HSV = herpes simplex virus
- HSV-1
- HSV-2
VZV = varicella zoster virus
CMV = cytomegalovirus
EBV - Epstein-Barr virus
HHV = humane herpes virus
- HHV-6
- HHV-7
- HHV-8

Herpes Simplex Virus (HSV)

soorten
- HSV-1
  - vroeger vooral oraal
- HSV-2
  - vroeger vooral genitaal
- "broer en zus"
soms combinatie met eczema
andere lichaamsdelen
- vingers
- genitalieen
- ogen
- hersenen: encephalitis
oorzaak uitbraak
- stress
  - somatisch
  - psychologisch
vaak in sport
- worstelen
  - sumo
- rugby
- turnen (toestellen)
- boksen (gedeelde handschoenen)

Varicella Zoster Virus (VZV)

Varicella - eerste uitbraak

context: pokken
- grote pokken = syphilis
- kleine pokken = small pox
- heel kleine pokken = varicella
  - synoniemen
    - windpokken
      - want heel besmettelijk
    - waterpokken
      - blaasjes gevuld met vocht
    - wijnpokken
      - microbloedingen
    - chicken pox
typische kinderziekte
- in Belgie typisch voor lagere school
- ouder = ernstiger
1 week ziek
jeuk
piek in lente
waar
- gezicht
- buik
- rug
- ...
- (bijna) niet: onderste lidmaat
vaccin beschikbaar
- amper in Belgie (10%)
- bij jonge kinderen
  - 1e dosis: vanaf 12m
  - 2e dosis: 3m wachten
    - typisch rond 5j
- bij 13+
  - 2e dosis: 28 dagen wachten
behandeling
- paracetamol
- geen neurofen
- geen talkpoeder
  - granuloomvorming
    - littekens

Zoster - volgende uitbraken

synoniemen
- gordelroos
- zona
  - "in 1 zone"
- shingles (Engels)
- cingulum (Latijn)
oorzaak
- leeftijd
- immuun suppressie
- psychologische stress
vanuit sensorisch ganglion
- volgens dermatoom
  - kruist nooit middellijn
- n. trigeminus
  - V1
  - V2
    - check oor (geniculate ganglion = Ramsay-Hunt syndrome)
      - gepaard met n. facialis (VII) parese
  - V3
symptomen
- blaasjes vol varicella virus
  - heel besmettelijk
- pijnlijk
  - post-herpetische neuralgie
vaccin
- Shingrix
  - recombinant
  - vanaf 50j
  - 2 doses
  - werkt heel goed
    - iets minder bij 70+
  - terugbetaling
    - kankerpatienten
    - HIV
    - transplantatie
    - stamceltransplantatie

Cytomegalovirus (CMV)

histologisch beeld: "uilenoog"
transmissie
- speeksel
leeftijd
- jong kind
- kussen met eerste partner
"mononucleosis beeld"
- lijkt op klierkoorts
- langdurige vermoeidheid
gevaarlijk tijdens zwangerschap
- kans op blindheid
- grote kans op gehoorverlies
  - 2e meest voorkomende vorm van doofheid
  - trilhaarcellen aangetast door CMV
  - algotest
    - kan al slapend
  - oplossing: cochleair implantaat

Epstein Barr Virus (EBV)

synoniemen
- mononucleosis
- mono
- klierkoorts
- kusziekte
langdurige vermoeidheid
geassocieerd met
- Burkitt's lymfoom
  - vooral in Afrika
  - gezicht
- Nasopharyngeaal carcinoom
- hairy leukoplakia
  - witte draadjes rond tong
  - pre-kanker
  - ook bij HIV
- non-Hodgkin lymfoom
  - gezwel
    - in hals
    - in hersenen

Humane Herpes Virus (HHV)

HHV-6 en HHV-7
- Belgie: 6 > 7
  - vanaf 20j
    - HHV-6: ~100%
    - HHV-7: ~50%
- transmissie
  - speeksel
- symptomen
  - ziek
  - koorts
  - uitslag
    - exanthema subitum
  - koortsstuipen
    - vanaf tweede infectie
    - van hoge koorts
    - geen epilepsie
      - ouders gerust stellen
HHV-8
- in kinderen: bijna niet
- volwassenen: 20% heeft antistoffen
- MSM + HIV: ~100%
  - niet verhoogd in andere HIV patienten
- veroorzaakt Kaposi's sarcoma

7 Virale hepatitis

andere virussen die lever kunnen infecteren
- herpes
  - HSV
  - VZV
  - CMV
  - EBV
  - HHV6
- mazelen
- rubella
- enterovirussen
- tropische ziekten
  - gele koorts
  - hemorragische koorts (HK)
    - Congo-Crimean
    - Argentijnse
    - Boliviaanse
    - (verstoort aanmaak stollingsfactoren in lever)
  - lassa fever
  - rift valley fever
  - ebola
  - marburg
andere oorzaken
- medicatie
- toxines
- ...
vroeger enkel HAV en HBV bekend
- rest: NANB (not A not B)
kans bij acute hepatitis: A > B > C
twee klassen
- infectieuze hepatitis
  - A + E
  - transmissie: feco-oraal
- serum hepatitis
  - B + C + D
  - transmissie: parenteraal (niet via spijsvertering)
symptomen
- vernietigt structuur lever
- bilirubine stijgt
  - milt: Hb -> heme -> bilirubine -> circulerend bilirubine
  - lever: bilirubine -> bilirubine glucoronide -> galwegen
  - geelzucht
    - sclera
    - huid
    - donkere urine

Hepatitis A Virus (HAV)

picrornaviridae
- klein
- ssRNA
- architectuur: geen leerstof
symptomen
- geelzicht
overleefd -> levenslang immuun
behandeling
- lever transplantatie
epidemiologie Belgie
- vroeger: 50%
- nu: 5-10% (vooral ouderen)
- nieuwe infecties: na reis
  - vooral jongeren
  - dodelijker voor ouderen (50+)
verloop
- 2-7 weken incubatie
preventie
- handen wassen
- vaccin
  - enkel HAV
    - Havrix
    - Vaqta
    - Avaxim
  - HAV + HBV
    - Twinrix
      - nutteloos bij jongeren: al vanaf geboorte gevaccineerd voor HBV
transmissie
- feco-oraal
- in (riool)water
  - koud > warm
  - zoet > zout
    - oesters
- heel besmettelijk
- tijdens reizen
- via voedselinfectie

Hepatitis B Virus (HBV)

Hepadnaviridae
dsDNA
- 2/3 dubbel
- 1/3 enkelstrengig
- 3200 bp
- frame shift
  - meerdere proteinen per gen
envelop
- surface antigeen (Ag)
  - small
  - medium
  - large
histologie
- cirkels
  - Dane
- staafjes
  - niet infectieus
  - bestaat uit surface Ag
serologie
- bepaal fase a.h.v. antigenen
- fasen
  - incubatie (4-12w)
    - N/A
  - acute fase
    - surface Ag (HBsAg)
      - enkel dit antigen -> enkel bloed is besmettelijk
    - HBeAg
      - alle lichaamsvochten besmettelijk
  - vroeg herstel
  - laat herstel
epidemiologie
- wereld
- 2B geinfecteerd
- 350M HBsAg dragers (chronisch)
  - typisch indien geinfecteerd als neonaat
  - daarna is kans klein op chronische infectie
    - cf. HAV: ernstiger bij ouderen
  - 10% krijgt cirrhosis/carcinoma
- Belgie
  - 7%
  - migranten: ~14%
transmissie
- seks
- via placenta
- moedermelk
- bloed
  - transfusie
verloop
- fulminant
  - lever kapot
  - onherstelbaar
  - transplantatie nodig
- chronisch
  - beperkt tot portaal triade
  - cirrhosis
    - bindweefsel / littekens
  - leverkanker
genotypes
- A-H
- B
  - meer kanker
  - IFN-alpha werkt beter
- C
  - meer cirrhosis
vaccins
- EngerixB
- HBvaxPRO
- Fendrix
  - herhalingsvaccin
  - enkel als response eerst beperkt is
- HAV + HBV: Twinrix
behandeling
- antivirale middelen
  - virus blijft heel beperkt aanwezig -> nooit genezen

Hepatitis C Virus (HCV)

Flaviviridae
- flavus = geel
ssRNA
10 kb
epidemiologie
- Belgie
  - seroprevalantie
    - < 1% bevolking
    - minder bij gezondheidswerkers (HCW)
      - leeftijd effect
transmissie
- bloed
  - IV drugs
    - groter probleem dan HIV
- seks
  - zeldzaam
  - niet tijdens maanstonden
symptomen
- 75% subklinisch
- amper geelzucht
- nausea
- anorexie
verloop
- incubatie: 2-26 weken
- na 10j: chronische hepatitis
- na 20j: cirrhosis
- na 30j: carcinoma
- 13/100 sterft
diagnose
- serologie: waarden stijgen achteraf pas
- beter: PCR
  - 1 IU = 5 genome equivalents
genotypes
- 1-6
- 1-2: uit Afrika
- 3: uit India (Goa?)
- in BE: 1 >> 3
  - uitzondering: West-Vlaanderen: 1 > 5 > 3
- sterke mix door reizen
behandeling
- antivirale middelen
  - IFN-alpha
  - ribavirine
  - sofosbuvir
  - Harvoni
    - 95% success rate -> genezen
    - 12 weken nemen
    - heel duur
      - terugbetaald
    - combinatie
      - ledipasvir
      - sofosbuvir
- geen vaccin
  - veel mutaties
  - weinig nieuwe patienten
  - goede behandeling beschikbaar

Hepatitis D Virus (HDV)

Delta agens
ssRNA
heeft weinig eigen eiwitten
- werkt enkel bovenop HBV besmetting
zeldzaam

Hepatitis E Virus (HEV)

Caliciviridae-like
- verre familie van Norovirus
ssRNA
epidemiologie
- Mexico
- ZO Azie
- Afrika
- Belgie: 1.5%
  - dubbel bij frequente reizigers
transmissie
- varkensvlees
- wild vlees (hert, ...)
gevaarlijk bij zwangere vrouwen

Hepatitis F Virus (HFV)

wetenschappelijke fraude

Hepatitis G Virus (HGV)

Flaviviridae
ssRNA
commensaal virus

Transfusion-transmitted Virus (TT)

Circinoviridae-like
ssDNA
commensaal
< 10% in EU/US
vooral in Brazilie en Congo

8 Gastro-enteritis

diarree
- villi beschadigd door virus
- oorzaak
  - virussen
    - zie onder
    - vooral rotavirus
  - bacterieen (E. coli)
    - vooral in ontwikkelingslanden
  - onbekend

Rotavirus

"rota" = wiel
alle kinderen geinfecteerd
- meerdere keren per jaar
- enkel eerste infectie gevaarlijk
genoom
- 11 delen
  - VP4 spike -> "P"
    - "spaken van wiel"
  - VP7 -> "G"
    - buitenste mantel
  - cf. influenze: H_N_
vaccins
- werken beide even goed
- rotarix
  - monovalent: G1P8
  - 2 doses: 2m, 3m
  - oraal
    - eerst in spuitvorm -> verwarrend
    - nu in flesje
- rotateq
  - pentavalent
  - 3 doses: 2m, 3m, 4m

Norovirus

Caliciviridae
- calyx = kelk
"winter vomiting bug"
symptomen
- ziek als een hond
- 1.5 dag
- overgeven
  - plots
  - waterig
transmissie
- heel infectieus
- water
  - schaaldieren
  - cruise schepen
  - toilet
- kampen (samen koken)
vooral oudere mensen (65+)
cruise schepen
20% van populatie resistent (FUT2 mutatie)

Astrovirus

aster = ster

Adenovirus

types 40/41
- enterisch
andere types
- ook respiratoire aandoeningen

9 Mazelen - Bof - Rubella (MBR)

Mazelen

envelop
ssRNA
kinderziekte
symptomen
- witte vlekjes in keel (eerste teken)
- koorts
- rode vlekjes
- nekstijfheid
  - meningitis
  - encephalitits
- pneumonia
besmettelijk
- R=15
20% opgenomen in ziekenhuis
vaccin
- levend
  - niet voor zwangere vrouwen
- vanaf 12m
  - slaat eerder niet goed aan
  - maar kind dus wel vatbaar in die periode
    - belang van groepsimmuniteit
- 1975: vaccin beschikbaar
- 1985: deel van standaard vaccinatie
- 1995: 2 doses: 12m + 4e leerjaar
immuunsuppressie
- in maanden, jaren na ontsteking

Bof

synoniemen
- Engels: mumps
- dikoor
Genus: rubellavirus
ssRNA
symptomen
- betert na 1w
- parotisklier zwelling
  - uni- of bilateraal
- bij jongens: orchitis
  - pijnstilling
  - onvruchtbaar
vaccin
- idem mazelen

Rubella

synoniemen
- rode hond
Genus: rubivirus
ssRNA
heel zeldzaam
gevaar neonataal
netvliesontsteking
- blindheid
vaccin
- idem mazelen
- minder in bijbelgordel in NL