Microbiologie - Infectieziekten

Samenvatting

qSOFA
- RR > 22
- SBP < 100
- altered mental state
samenvatting behandelingen
- malaria
  - Artemisinines Combinatie Therapie (ACT)
  - primaquine tegen hypnozoieten
  - ernstige malaria: artesunate + doxycycline
- dengue: supportief
- syphilis
  - t.e.m. laat-latent: benzathine penicilline
  - tertiair : penicilline G
- gonorrhoea: ceftriaxone
- chlamydia: doxycycline (S30; due to special cell wall)
- HIV: HAART
  - profylaxe (primair/secundair)
    - PJP: trimethoprim-sulfamethoxazole
    - Toxoplasmose
      - primair: trimethoprim-sulfamethoxazole
      - secundair: pyrimethamine & sulfadiazine
    - TBC: isoniazide
- HSV-2 (genitale wratten): aciclovir
- HAV: /
- HBV: antiviraal
- HCV: antiviraal
- scabies: permethrine
- schaamluizen: permethrine / afscheren
- Lyme
  - stadium 1: doxycycline
  - stadium 2: doxycycline
  - stadium 3 (of 2 neurolyme)
    - ceftriaxone of penicilline G

1 Pathofysiologie

virulentie
- primair/obligaat pathogeen
  - exogeen
  - overdraagbaar
- potentieel pathogeen
  - endogeen
  - commensale flora
  - niet overdraagbaar
  - speciaal geval: nosocomiale infecties
    - opgedaan in ziekenhuis
- opportunistisch pathogeen
  - storing in afweer gastheer
  - exogeen
  - niet overdraagbaar
pathogenese
- adherentie
- proliferatie
  - exotoxines
    - inflammatie
    - ziekte
- invasie
  - inflammatie door celwand bestanddelen
    - Gram negatief ("endotoxines")
      - lipopolysacchariden (LPS)
    - Gram positief
      - teichoinezuur
      - lipoteichoinezuur
    - fungi
    - parasieten
  - weerstand tegen innate immunity
afweer
- huid en mucosa
- humorale afweer
  - niet antigeen-specifiek
    - lactoferrine
    - lysosyme
    - complementsysteem
  - antigeen-specifiek
    - antistoffen
      - IgG
      - IgM
- cellulaire afweer
  - fagocyten
    - granulocyten
      - vooral neutrofielen
    - lymfocyten
      - T helper cellen (CD4)
      - T cytotoxische cellen (CD8)

2 Epidemiologie

ijsbergfenomeen
- subklinische infecties
maten
- incidentie: nieuwe gevallen binnen bepaalde tijd
  - attack rate (bij ziekenhuisinfecties): nieuwe gevallen tijdens hospitalisatieduur
- prevalentie: totaal aantal gevallen
endemisch: constante frequentie
epidemie: plotse stijging
- factoren
  - graad besmettelijkheid
  - duur besmettelijkheid
  - incubatietijd
  - grootte vatbare populatie
- bestrijding
  - bron
  - transmissieroutes
  - vatbare personen verminderen
reservoir
transmissie
- direct
  - druppels
  - lichaamsvocht
- indirect
  - zorgverleners
  - vectoren: mug, vlieg, teek, luis
  - besmet voedsel/drank

Surveillance

preventiebeleid
richtlijnen empirisch beleid
sommige ziektes verplicht aan te geven
- lijst is geen leerstof
- cholera
- ebola
- malaria
- mazelen
- TBC
- ...

3 Klinische aspecten

Koorts

geen bewijs van infectie
niet elke infectie geeft koorts
thermoregulatie
- sensoren: perifeer + centraal
- regulatiecentrum: voorste hypothalamus
  - setpoint
    - endogene pyrogenen (prostaglandine E2)
    - endogene cryogenen (dopamine, ...)
    - antipyretica
      - prostaglandine synthese remmers
        
        acetylsalicylzuur (Aspirine)
        
        paracetamol
        
        beide werken na 30min, max na 90min
        
        NSAIDs
        
        Pethidine
- effectoren
  - warmteproductie: exotherme metabolische processen, spieractiveit (rillen)
  - warmteverlies: ademhaling (niet regelbaar), huid, zweten
koorts = verhoogd setpoint
cf. hyperthermie
- falende thermoregulatie: T > setpoint
koortspatronen
- acuut
  - meestal infecties
  - vaak diagnose o.b.v. anamnese en klinisch onderzoek
  - eventueel snel, gericht aanvullend onderzoek
- langduring / fever of unknown origin (FUO)
  - 38.3+ voor meer dan 3 weken
  - geen diagnose na 1 week ziekenhuis (of 3 poliklinische evaluaties)
    - voldoende tijd voor bloed, hemocultuur, urine, echo, RX thorax
  - kansen
    - 15-30% infectie
    - 10-30% tumor
    - 15-30% systeemziekte
    - geneesmiddelen
    - simulatie
    - varia
    - 10-30% onbekend
behandeling
- indicaties
  - cardiaal/pulmonaal belaste patient
  - koortsstuipen
  - zwangerschap
  - 40+ koorts
  - ...
- doel
  - verlagen setpoint
  - bewaken mechanismen warmteverlies
- hydratatietoestand
- niet: fysiek afkoelen (i.t.t. hyperthermie)

Aanvullende diagnostiek

labo onderzoeken
- inflammatoir syndroom (CRP, leukocytose: verhoogd #WBC)
- leverfunctie
- nierfunctie
- bloedgas
- glucose
technische onderzoeken
- beeldvorming (echo, RX, CT, MR, isotopen)
- lumbaalpunctie
- broncho-alveolaire lavage
- biochemisch onderzoek
  - belang van kwaliteit staal (incl. transport)
  - kweek
  - antibiogram
  - serologie
    - antigeen
    - antistof
  - PCR
  - betrouwbaarheid
    - screeningtest: hoge sensitiviteit
    - confirmatietest: hoge specificiteit
- microscopie
  - kleuring

4 Sepsis

definitie sepsis
- ...
  - mortaliteit: 10%
- SOFA: toename met 2 of meer punten
- qSOFA positief (zie verder)
definitie septische shock
- sepsis
- vasopressor therapie om MAP > 65 mmHg
- serumlactaat > 2 mmol/l
- in afwezigheid van hypovolemie
- mortaliteit: 40%
definitie: bacteriemie
- positieve bloedkweek
- transient
- intermittent
  - vaak bij orgaaninfectie
  - neem cultuur tijdens rilfase koorts
- continu
  - intravasale infecties
etiologie
- buiten ziekenhuis
  - E. coli
  - Str. pneumoniae
  - S. aureus
- binnen ziekenhuis
  - Coagulase-negatieve staphylococcen
  - S. aureus
  - E. coli
  - Pseudomonas aeruginosa
  - Candida sp.
- zonder gekende ingangspoort
  - S. aureus
- met gekende ingangspoort
  - urinewegen: E. coli
  - pneumonie
    - Str. pneumoniae
    - Pseudomonas aeruginosa
  - wond
    - S. aureus
    - ...
  - GI
    - E. coli
    - ...
  - katheter
    - S. aureus
    - Candida sp.
    - ...
pathogenese
- inflammatoire cascade
  - adequaat
  - inadequaat
  - excessief
    - orgaanbeschadiging
prognose
- sequential organ failure assessment (SOFA)
  - componenten kennen
  - niet specifieke waarden
  - geen scores kunnen berekenen
- quick SOFA (qSOFA)
  - minstens 2 van de 3 criteria
    - ademhalingsfrequentie >= 22/min
    - veranderd bewustzijn
    - systolische bloeddruk <= 100 mmHg
behandeling
- snel
- anti-infecties
  - correctie diagnose (bloedkweken)
  - verwijderen infectiebron
- supportieve/intensieve zorgen
  - monitoring
  - stabilisatie
  - orgaanvervanging
bijzondere gevallen
- cryptogene S. aureus sepsis
- overwhelming postsplenectomie infectie (OPSI)
- Waterhouse-Friderichsen: fulminante meningokokken
- katheters
  - tijdelijke: vervangen
  - permanente: initieel laten zitten
- Staphylococcal toxic shock syndrome (TSS)
  - S. aureus > toxine
  - menstruele (tamponziekte) en niet-menstruele vormen
- Streptococcal TSS
  - S. pyogenes ("vleesetende bacterie")
  - overwhelming inflammatie -> fulminant verloop

5 Koorts bij terugkeer uit tropen

leerstof: slides i.p.v. cursus
oorzaak koorts
- 1/3 tropische ziekten
- 1/3 niet-tropische ziekten
- 1/3 onbekend
incubatietijd
stap 1: malaria uitsluiten

Malaria

incubatietijd: min 8 dagen
zeldzaam in ZO-Azie
Anopheles mug
- nachtsteker
klinische niet-ernstige symptomen heel aspecifiek
diagnose
- microscoop
  - dikdruppel
  - bloed uitstrijkje
  - ervaring nodig (en vaak afwezig)
- beter: antigen tests
behandeling
- probleem met resistentie
- Artemisinines Combinatie Therapie (ACT)
- primaquine tegen hypnozoieten
- ernstige malaria: artesunate + doxycycline
preventie
- anti-mug: net, insectiside
- vaccinatie: niet voor reizigers
- profylaxe: Atovaquone-proguanil

Dengue

virus
SS-Afrika + ZO Azie
4 serotypes
vector: mug (dagsteker)
kinderziekte (lokaal)
incubatie: 3-14d
diagnose
- PCR (vroegtijdig)
- antigen
- antistof (laattijdig)
behandeling
- geen antivirale medicatie
- supportief
  - antipyretica
  - vochtbeleid
preventie
- vaccin
  - probleem: zieker bij 2e infectie
  - werkt wel goed bij vaccinatie NA 1e infectie

Chikungunya

virus
SS-Afrika + ZO Azie
vector: mug

Virale hemorrhagische koorts

zeldzaam
incubatie: < 21 dagen
hoge mortaliteit
zeer besmettelijk
soorten
- Ebola en Marburg
  - vector: apen, mens-mens
- Lassa fever
  - vector: knaagdieren
  - nosocomiaal
- Crimean-Congo hemorrhagic fever
  - vector: teken
- Rift Valley fever
  - vector: muggen, vee
- Gele koorts
  - vector: muggen

6 7 HIV/AIDS

geschiedenis
- 1981: verloop
- 1983: virus geisoleerd
- 1985: serologische test
- 1986: HIV naam
- 1987: eerste ART geneesmiddel (zidovudine)
epidemiologie
- Belgie
  - HIV
    - incidentie daalt sinds 2015
    - lage prevalentie
- Westerse landen
  - AIDS
    - incidentie daalt
- ontwikkelingslanden
  - AIDS
    - top 10 doodsoorzaken
transmissie
- bloed
  - transfusies
  - IV drug naalden
  - prikaccidenten
    - vergelijking besmettelijkheid
      - hepatitis B: 30%
      - hepatitis C: 3%
      - HIV: 0.3%
- SOA
  - vooral MSM
  - anaal > vaginaal > oraal
  - vrouw > man
- moeder-kind
  - perinataal (tot 20% kans onbehandeld)
  - borstvoeding
- i.f.v. viral load
  - undetectable = untransmittable
verloop
- primaire infectie
  - 50% asymptomatisch
  - klierkoorts-achtig na 1-6w
    - DD met EBV/CMV/toxoplasmose/syphilis II
  - verdwijnen spontaan
  - test (duurt 2-6w, soms 3m)
    - screening: hoge sensititviteit
    - confirmatie: hoge selectiviteit
- asymptomatisch stadium
  - virus replicatie in lymfeklieren + GALT
  - low grade inflammatie
- symptomatisch stadium (AIDS)
  - 30% na 5j
  - 50% na 10j
  - definitie: C-ziekten
initiele evaluatie
- labo
  - CD4 count
    - < 200 per ul -> opportunistische aandoeningen
  - viral load (HIV RNA)
  - eerste test: incl. genotypische resistentiebepaling
klinische classificatie (cf. verloop)
- categorie A
  - asymptomatisch
  - symptomatische primaire infectie
- categorie B
  - symptomen veroorzaakt door HIV
- categorie C
  - indicatorziekten die AIDS aantonen
    - infecties
      - Candida in bronchi, longen, oesophagus
      - Mycobacerium tuberculosis
      - Pneumocystis jiroveci pneumonie (PJP of PCP)
      - recidiverende pneumonie
      - cerebrale Toxoplasmose (hersenabces)
      - HIV wasting syndrome (slim disease)
    - tumoren
      - Kaposi sarcoma (HHV-8)
      - cervix (HPV)
      - lymfoma (Burkitt, ...) (EBV)
behandeling
- antiretrovirale therapie (ART)
  - vroegtijdig
  - zeker tijdens zwangerschap
  - toediening
    - typisch dagelijks, oraal
    - IM om de twee maanden
  - combinatie van 2 of 3 geneesmiddelen
  - klassen
    - nucleoside-analoge reverse transcriptase inhibitoren (NRTI)
    - niet-nucleoside reverse transcriptase inhibitoren (NNRTI)
    - protease inhibitoren (PI)
    - integrase inhibitoren (INTI)
    - fusie inhibitoren
    - CCR5 entry inhibitoren
    - monoklonale CD4 antlichamen
    - gp120 inhibitoren
- opvolging
  - om 5m indien gunstig verloop
  - algemene checkup
  - bijwerkingen medicatie
    - immuunreconstitutie
      - immuunreconstitutie inflammatoir syndroom (IRIS)
      - bij snelle stijging CD4
      - oplossing: corticosteroiden
  - therapiertrouw = adherence
profylaxe (primair/secundair)
- staken bij CD4 > 200/mm3
- PJP
  - trimethoprim-sulfamethoxazole
- Toxoplasmose
  - primair: trimethoprim-sulfamethoxazole
  - secundair: pyrimethamine & sulfadiazine
- TBC
  - bij hoog risico of positieve tuberculine test
  - primair: isoniazide
    - speciaal AB voor Mycobacterium
- Candidase: behandeling maar geen profylaxe
andere preventie
- vaccins
  - pneumokokken
  - influenza
  - COVID-19
  - oppassen met levende vaccins bij CD4 < 200/mm3
    - mazelen
    - gele koorts
preventie bij zorgverleners
- standard precautions
  - meer dan enkel handhygiene
    - doel: nosocomiale besmetting vermijden
  - altijd handschoenen bij lichaamsvocht
  - bij accident
    - afspoelen + ontsmetten
    - incident registreren
    - contact opnemen met arbeidsgeneeskundige + infectioloog
- post-exposure profylaxe (PEP)
  - hepatitis B (30%): gevaccineerd
  - hepatitis C (3%): geen PEP, wel opvolging
  - HIV (0.3%): start PEP
preventie bij niet-professionele risico's
- voorzorgen
  - correct gebruikt condoom: 100% effectief
- PEP na blootstelling
- pre-exposure profylaxe (PrEP)
  - bij frequente risicocontacten
  - preventieve therapie

8 SOAs

seksuele gezondheid

a state of physical, emotional, mental and social well-being in relation to sexuality; it is not merely the absence of disease, dysfunction or infirmity.

CDC: 5P methode
- partners
  - geslacht
- practices
  - vaginaal
  - anaal
  - oraal
- protection
  - condoom
  - SOA test
- past history
  - getest op SOA of HIV
  - SOA gehad
  - drugs
- pregnancy
  - anticonceptie

Bacterien

Treponema pallidum

syphilis
stadium 1 (dagen tot weken)
- pijnloze ulcus met harde bodem
  - cf. herpes HSV-2
stadium 2 (weken tot maanden)
- gezwollen lymfeklieren
- niet-jeukend exantheem
- wratten en plaques
latent stadium
- vroeger: < 1 jaar
- laat: > 1 jaar
- asymptomatisch
stadium 3 (maanden tot jaren)
- cardiovasculair
- botten en gewrichten
- neurologisch
diagnose
- primair: PCR ulcus
- secundair en later: serologie
behandeling
- per stadium
  - tot vroeg-latent: benzathine penicilline IM x1
  - laat-latent: benzathine penicilline IM x3 (wekelijks)
  - tertiair : penicilline G IV
- complicatie: Jarisch-Herxheimer reactie

Neisseria gonorrhoea

gonococcen
korte incubatie
urethritis (mictalgie, etter, ...)
diagnose
- PCR op urethrawisser of urine
- kweek van etter
behandeling: ceftriaxone IM x1 (wegens resistentie)

Chlamydia trachomatis

meest frequente SOA
urethritis (mictalgie, weinig verlies)
diagnose
- PCR op pus, vaginale wisser, urine
behandeling: doxycycline
- behandel ook partner

(Mycoplasma genitalium)

Virussen

HIV

zie boven

HSV-2

herpes genitalis
pijnlijke ulcera
- cf. syphilis
vaak recidive
diagnose
- klinisch
- kweek
- PCR op wisser
behandeling: aciclovir PO

Mpox

2022 epidemie bij MSM
sindsdien sporadisch

HPV-6/11/16/18

condylomata accuminata
lichtrode snelgroeiende wratten
op huid of mucosa
behandeling
- cryotherapie
- lasertherapie
- chirurgie
- lokale antivirale therapie

Hepatitis A

transmissie: feco-oraal
SOA: vooral anaal
acute, transiente hepatitis
preventie: hygiene, vaccinatie

Hepatitis B

transmissie
- mucosa
- secreties
- bloed
acute of chronische hepatitis
behandeling
- chronisch: antiviraal
preventie: vaccin

Hepatitis C

transmissie
- bloed
- SOA: vooral anaal
acute of chronische hepatitis
behandeling
- chronisch: antiviraal
preventie: geen vaccin (!)

Protozoa

Trichomonas vaginalis

flagellaten

Ectoparasieten

Sarcoptes scabiei

mijt
"schurft"
transmissie: nauw contact
jeukende huidletsels
behandeling: permethrine zalf

Pthirus publis

schaamluizen
transmissie: nauw contact
jeuk
behandeling: permethrine of afscheren

9 Capita selecta

Lyme

Ixodes teek
Borrelia burgdorferi
- genotypes
  - B. burgdorferi, sensu stricto
    - vooral in VS
  - B. afzelii (huid)
  - B. garinii (neuro)
    - vooral in EU
incubatie: 1-enkele maanden
infectie enkel na 24u
symptomen
- 50% asymptomatisch
- stadium 1 (dagen tot weken)
  - Erythema migrans (EM)
    - pathognomonisch voor Lyme
    - bull's eye
- stadium 2 (weken tot maanden)
  - multipele EM
  - neurologische aantasting
  - cadiale aantasting
  - gewrichtsaantasting
- stadium 3 (maanden tot jaren)
  - vaak
    - chronische artritis
      - meestal knie
  - soms
    - chronische neurologische afwijkingen
    - huidletsels
diagnose
- kliniek
- serologie
  - ELISA
  - immunoblot
  - eventueel PCR
    - huid
    - synovia
    - CSF
behandeling
- geen profylaxe AB
- stadium 1: doxycycline, PO, 2w
- stadium 2: doxycycline, PO, 3-4w
- stadium 3 (of 2 neurolyme)
  - ceftriaxone, IV
  - of penicilline G, IV
  - 2-3 weken
post-Lyme syndroom
- oligo-artritis
  - NSAID
- geen extra AB kuur

10

11

12 13 Vaccinaties bij volwassenen

bij volwassenen
- inhalen basisvaccinaties
- herhalingsvaccinaties
- kwetsbare volwassenen
- specifieke risico's
soorten vaccins
- live attenuated
  - mazelen
  - gele koorts
- killed whole organism
  - polio
  - rabies
- toxoid
  - tetanus
  - pertussis
- subunit
  - HAV
  - HBV
- virus-like
  - HPV
  - COVID
- outer membrane vesicle
- protein-polysaccharide conjugate
- viral vector
  - ebola
- nucleic acid vaccin
  - COVID-19
- bacterial vector
  - experimenteel
- antigen-presenting cell
  - experimenteel

Mazelen

vaccin sinds 1970
voor 1970 geboren: doorgemaakt dus immuun
1970-1985: risicogevallen (deels eenmalig gevaccineerd)
na 1985 geboren: volledig gevaccineerd (tenzij geweigerd)

Tetanus-difterie (TD)

anatoxines
enkel TD: niet langer beschikbaar
combinatievaccin (Revaxis) voor reizigers
- tetanus
- difterie
- inactief polio
TDaP vaccin (Boostrix, Triaxis)
- onderdelen
  - tetanus
  - difterie
  - pertussis
- doel
  - booster TD om 10 jaar voor iedereen
  - pertussis voor zwangere vrouwen: coccoonvaccinatie
    - want baby's hebben nog geen basisvaccinatie gehad
- wat doen bij wonde?
  - schone vs risicowonde
  - IG = immunoglobulines (= antibodies)

Influenza

subunit vaccin
- 2x influenza A
- 1-2x influenza B
jaarlijks: november
toediening: SC of IM
indicaties
- personen met risico op complicaties
  - 65+
  - chronische aandoeningen (hart, long, lever, nier, neuro, DM, BMI>40)
  - zwangere vrouwen
  - in instelling
  - kinderen onder aspirine
- werkzaam in zorg
- onder 1 dak met
  - personen met risico op complicaties
  - kinderen (<6m) waarvan moeder geen griepvaccin kreeg
protectie niet perfect (50-75%)
- overeenkomst met circulerend virus

SARS-CoV-2 (COVID-19)

effectiviteit na booster (2023-2024): 60%
indicates
- gelijkaardig aan influenza

Pneumokokken

twee types
- kapselpolysaccharidenvaccin (PPSV)
  - 23-valent -> bescherming tegen 85% invasieve soorten
  - T-cel independent (wel B-cel) -> geen booster effect
  - beschermt tegen invasieve pneumokokken (bacteriemie, meningitis)
  - beschermt niet tegen mucosale pneumokokken
- conjugaatvaccin (PCV)
  - 13-valent -> 50%
  - 20-valent -> 70%
  - T-cel dependent -> booster effect
  - beschermt tegen invasieve pneumokokken
  - beschermt tegen mucosale pneumokokken
  - beschermt tegen pneumonie
  - interfereert met keeldragerschap
    - kudde bescherming
indicaties
- kinderen (PCV-13) als basisvaccinatie (w8, w12, w16, m12)
- volwassenen (16-85) met verhoogd risico
  - PCV-20
  - PPSV-23 om de 5 jaar
- volwassenen (50-85) met comorbiditeit (hart, long, lever, nier, neuro, DM)
  - PCV-20
  - PPSV-23 na 5 jaar
- gezonde senioren (65-85)
  - PCV-20
mag samen met influenza gezet worden

RSV

niet enkel kinderziekte
natuurlijke besmetting beschermt maar kort
vaccins
- toedienen voor begin seizoen
- herhaling: ?
- voor risicopatienten > 60j (long, hart, nier, DM, obesitas, immuunsuppressie, in instelling)
- geen terugbetaling (200 EUR)
- recombinant
  - Arexvy (cf. Engelse uitspraak R-S-V)
  - Abrysvo
- mRNA vaccin
  - mResvia (nog niet in Belgie)

Varicella-Zoster Virus (VZV)

vaccin
- Shingrix
- 2 doses (2m tussen)
indicaties
- immuuncompetent 60+
  - niet terugbetaald
- immuuncompromised 16+
  - wel terugbetaald
duur (2x163 EUR)

Vaccinweigering

hesitancy vs weigering
baten en risico's objectief uitleggen
- risico vaccin kleiner dan risico ziekte (op populatieniveau)
- individuele risico's op ziekte duiden
baten voor omgeving
zelf gevaccineerd

Opdracht

zie document

14 Rationele antimicrobiele therapie

14.3 Klinische basis

soorten therapie
- empirische therapie
  - voor identificatie
  - vaak breed spectrum
- gerichte therapie
  - na identificatie en gevoeligheidsbepaling
  - smal spectrum
  - sequentiele therapie
    - parenteraal (vaak IV) -> oraal
    - twee soorten
      - bio-equivalent
      - step down
        
        lagere serumconcentratie na switch
- profylaxe
  - preventie
  - perioperatief
    - type ingreep
      - clean
      - clean-contaminated
      - contaminated
      - dirty
    - duur ingreep
    - gezondheidstoestand patient: ASA score
      - I: healthy patient
      - ...
      - IV-V: kritiek
      - VI: brain dead
  - medische indicaties
    - preventie bacteriele endocarditis
      - hoog risico
        
        kunstklep
        
        voorafgaande endocarditis
        
        congenitale hartaandoeningen
        
        harttransplantatie met klepaantasting
        
        altijd bij tandheelkundige ingrepen (tandvlees)
    - preventie infectie meningokokken (secundair)
      - nauwe contactpersonen (>4u in laatste week)
      - behandeling
        
        volwassenen: fluorochinolone
        
        kinderen: rifampicine / azithromycine
    - preventie infectie Str. pyogenes (GAS) (secundair)
      - na ernstige infectie
        
        streptococcal toxisch shock syndrome
        
        necrotisterende fasciitis
      - 24+u huishouden gedeeld, 7d voor ontstaan
      - behandeling
        
        azithromycine
    - preventie TBC
    - profylaxe malaria
principes
- correcte diagnose
- ziekteverwekker
  - gevoeligheidspatroon
- kenmerken patient
keuze
- effectiviteit
- toxiciteit
- ecologie
  - invloed op commensale flora
- invloed op resistentie
- kostprijs
antibioticabeleid
formularium
AB stewardship
- systemische monitoring
- interventie
- doel: optimaal gebruik
- https://www.antibioticagids.be/pages
gouden regels
- AB enkel voor bacteriele aandoeningen
  - met hoge morbiditeit/mortaliteit
- niet voor commensalen, contaminanten
- koorts != bacteriele infectie
- AB i.f.v. verwachte/aangetoonde kiemen
- draineer infectiehaarden
- neem stalen voor switch AB
- juist AB, juiste posologie (dosis), juiste duur
- beter voorkomen dan genezen