MFP ademhalingsstelsel - Morfologie

Background

soorten epitheel = slijmvlies
- vorm
  - squamous = plaveisel
  - cuboidal
  - columnar = cilindrisch
- stratificatie
  - simple = eenlagig
  - stratified = meerlagig
    - afgeplat naar oppervlakte toe
  - pseudo-stratified = pseudo-meerlagig
    - enkel bij columnar
- speciaal geval: transitional
  - enkel in urinewegen
- gekeratiniseerd = verhoornd
  - wel of niet
  - onafh. van aanwezigheid keratinocyten
- in deze cursus
  - gekeratiniseerd meerlagig plaveiselepitheel
  - niet-gekeratiniseerd meerlagig plaveiselepitheel
  - pseudo-meerlagig cilindrisch epitheel
    - respiratoir epitheel (vijf celtypes)
    - reukepitheel (drie celtypes)
  - eenlagig kuboidaal
schedel
- os frontale
  - sinus frontalis
- os sphenoidale
  - sinus sphenoidalis
- os ethmoidale
  - sinus ethmoidalis
    - cellulae ethmoidales anteriores
    - cellulae ethmoidales posteriores
- maxilla
  - sinus maxillaris
  - palatum durum
  - palatum molle
- mandibula
- os lacrima
- os temporale
- os parietale
- os occipitale
- os nasalis
- vomer = crista nasalis
- os zygomaticum

Gasgeleidingsstelsel

functie
- geleiding
- opwarming
  - groot oppervlak
  - turbulentie
  - rijke capillaire plexussen
- bevochtiging
  - recuperatie via condensatie bij uitademen
- zuivering
neus
(mondholte)
farynx (deels)
larynx
trachea
bronchi en bronchiolen

Anatomie

Neus

extra functies
- reukzin
- resonantiefunctie (vocalisatie)
bot + kraakbeen
uitwendig
- radix nasi
- dorsum nasi
- apex nasi
- alae nasi
neusholte
- vestibulum nasi
- nasale fossa
  - conchae
    - recessus spheno-ethmoidalis
      - -> sinus sphenoidalis
    - concha superior (os ethmoidale)
    - meatus nasi superior
      - -> cellulae ethmoidales posteriores
    - concha media (os ethmoidale)
    - meatus nasi medius
      - -> cellulae ethmoidales anteriores
      - -> sinus frontalis
      - -> sinus maxillaris (via hiatus semilunaris)
    - concha inferior (apart bot)
    - meatus nasi inferior
      - ductus nasolacrimalis = traanneusgang
      - tuba auditiva = buis van Eustachius
  - regio olfactoria = reukzone
    - in dak
    - in bovenste derde van septum
    - in concha superior
  - locus/plexus van Kiesselbachi
    - risico op epistaxis = neusbloeding
neusbijholten = sinussen
- sinus frontalis
- sinus maxillaris
  - nn. alveolares superiores
  - n. infra-orbitalis
- sinus sphenoidalis
  - dak = sella turcica
- sinus ethmoidalis
  - cellulae ethmoidales anteriores
  - cellulae ethmoidales posteriores

Farynx

nasofarynx
- tot palatum molle
- tuba auditiva = buis van Eustachius
orofarynx
- tot os hyoideum
- zie spijsvertering
hypofarynx
- tot onderkant cartilago cricoidea
- zie spijsvertering

Larynx

aditus laryngis = strottenhoofd
functies
- klep via epiglottis
- drukverhoging
- fonatie via stembanden
  - geluidssterkte
    - o.b.v. luchtstroom
  - klankkleur=timbre
    - o.b.v. vorm trachea, keel, mond, neus, sinussen
kraakbeenstructuren
- kunnen verbenen
- soorten kraakbeen
  - hyalijn
    - collageen
    - witte kleur
  - elastisch
- zes delen
  - https://www.youtube.com/watch?v=mR1ODwlQM5Q
  - enkel
    - cartilago thyroidea = schildkraakbeen
      - hyalijn kraakbeen
    - cartilago cricoidea = ringkraakbeen
      - hyalijn kraakbeen
    - cartilago epiglottica = strotklep
      - elastisch kraakbeen
  - dubbel
    - cartilagines arythenoideae
      - "ruiters"
      - hyalijn kraakbeen?
      - proc. vocalis: elastisch kraakbeen
    - cartilago corniculata
      - elastisch kraakbeen
    - cartilago cuneiformis
      - elastisch kraakbeen
      - variabel
      - in plica ary-epiglottica

C. thyroidea

perspectieven
- van lateraal
- van posterieur

cornu superius
cornu inferius
incisura thyroidea superior
aanhechting petiolus van epiglottis
gewricht met c. cricoidea
prominentia laryngea = adamsappel

C. cricoidea

perspectieven
- boven
- lateraal

arcus
lamina
gewrichten met cc. arythenoideae
c. thyroidea > cornu inferius

Cc. arythenoideae

perspectieven
- posterieur?
- lateraal

proc. muscularis
- m. crico-arythenoideus posterior
- m. crico-arythenoideus lateralis
proc. superior
- cartilago corniculata
proc. vocalis (anterieur)
- aanhechting ware stembanden (m. vocalis)

C. epiglottica

plaat
petiolus
gewricht met c. thyroidea

Os hyoideum

corpus
cornu maius
cornu minus

Ligamenten

membrana thyrohyoidea
lig. cricothyroideum
lig. cricotracheale
lig. thyro-epiglotticum
- naar epiglottis > petiolus
trachea > lig. annulare
os hyoideum
c. thyroidea
c. cricoidea > arcus
trachea> kraakbeenring 1
trachea > kraakbeenringen
opening (x2)
- a. laryngea superior
- n. laryngeus superior > r. internus

lig. vocale
- 1. lig. vocale
  2. c. arythenoidea
  3. c. thyroidea

Spieren

https://www.youtube.com/watch?v=MbV6q47Seig
extrinsiek
- m. sternothyroideus
- m. thyrohyoideus
intrinsiek
- lengte/spanning stembanden
  - 1. m. cricothyroideus
    2. c. cricoidea
    3. c. thyroidea > cornu inferior
  - 1. m. vocalis
      - bedekt door ware stembanden
    2. c. arythenoidea > proc. vocalis
    3. c.. thyroidea
- abductie: stemspleet openen
  - 1. m. crico-arythenoideus posterior
    2. c. cricoidea
    3. c. arythenoidea > proc. muscularis
- adductie: stemspleet sluiten
  - 1. m. crico-arythenoideus lateralis
    2. c. cricoidea > arcus
    3. c. arythenoidea > proc. muscularis
  - 1. m. arythenoideus transversus
    2. m. arythenoideus obliquus
    3. cc. arythenoideae
- ingang aditus laryngis
  - m. ary-epiglotticus
    - in plica ary-epiglottica

Bloedvaten en zenuwen

a. carotis externa
- a. thyroidea superior
  - a. laryngea superior
    - door membrana thyrohyoidea
a. subclavia
- (truncus thyrocercivalis)
  - a. thyroidea inferior
    - a. laryngea inferior
      - c. thyroidea > cornu inferius
n. vagus (X)
- n. laryngeus superior
  - r. externus
    - m. cricothyroideus
  - r. internus
    - loopt samen met a. laryngea superior
    - door membrana thyrohyoidea
- n. laryngeus recurrens
  - n. laryngeus inferior
    - loopt samen met a. laryngea inferior
    - alle andere spieren
    - infraglottisch slijmvlies

Trachea, bronchi en bronchioli

trachea
- lengte: 12 cm
- doorsnede: 2-2.5 cm
- C-vormige kraakbeenringen
- achteraan gladde spieren
  - = paries membranacea
respiratoir epitheel

Histologie

Algemene opbouw wand

uit endoderm
wordt steeds dunner richting longen
lagen
- epitheel (+ basale membraan)
- lamina propria
  - losmazig bindweefsel
- gladde spieren
  - trachea: enkel achterkant van kraakbeenringen
  - bronchi: rondom (spiraal)
    - functie: bronchoconstrictie
- seromucineuze klieren
  - sereus en/of mucineus
  - tot bronchioli
- kraakbeen of bot
  - stopt vanaf begin bronchioli
- adventitia
  - collageen
  - elastische vezels
specifieke locaties
- vestibulum nasi
  - meerlagig plaveiselepitheel
    - eerst gekeratiniseerd
      - huidannexae (haartjes, ...)
    - daarna niet-gekeratiniseerd
- neus
  - respiratoir epitheel
  - bot
  - seromucineuze klieren
- conchae
  - gedilateerde venen+capillairen -> opwarming
- nasopharynx
  - respiratoir epitheel
  - tonsilla pharyngea
    - veel lymfocyten, follikels
    - Waldeyer's ring
- oropharynx
  - meerlagig niet-gekeratiniseerd plaveiselepitheel

Soorten epitheel

meerlagig plaveiselepitheel
- soorten
  - gekeratiniseerd -> huid
  - niet-gekeratiniseerd
- basale cellaag
  - meer afgeplat naar oppervlakte toe
- keratinocyten
respiratoir epitheel
- pseudomeerlagig cilindrisch trilhaarepitheel
- vijf celtypes
  - trilhaarcel
    - 300 beweeglijke cilia
      - synchroon
  - slijmbekercel = goblet cell
    - mucus in witte vacuolen
  - basale cel
    - op basaal membraan
    - driehoekig
    - stamcel
  - borstelcel
    - microvilli (korter) i.p.v. cilia
    - twee types
      - immatuur -> trilhaarcel of slijmbekercel
      - sensorische receptor (zenuwuiteinden)
  - neuro-endocriene cel
    - kleine, granulaire cellen
      - bevatten elektronendense granuli (zwarte bolletjes)
    - groep: neuroepithelial bodies (NEB)
      - vooral t.h.v. bifurcaties van bronchioli
    - kunnen serotonine bevatten
      - hypoxie chemoreceptor
    - oorzaak tumoren
reukepitheel = olfactoire mucosa
- veel bloedvaten en zenuwen
- klieren van Bowman
- pseudomeerlagig cilindrisch reukepitheel
  - drie celtypes met nuclei op drie rijen
    - basis (tegen schedelbasis): basale cel (2)
      - reservecel / stamcel
    - midden: zintuigcel (3)
      - cf. trilhaarcel
      - bipolaire neuronen (uit ectoderm)
      - 6-20 niet-beweeglijke cilia
      - axon
        
        via fila olfactoria (= bundels)
        
        door lamina cribosa van os ethmoidale
        
        naar bulbus olfactorius
    - top: steuncel (1)
      - cf. borstelcel
      - cilindrisch
      - microvilli
      - bleek/lichtgeel door lipofuscine

Larynx

achteraanzicht

epiglottis
- plaveiselepitheel (niet-gekeratiniseerd)
plica ary-epiglottica
- naar c. corniculata (van c. arythenoidea)
- plaveiselepitheel
recessus piriformis
- doorgang voedsel
slijmvlies: drie etages
- vestibulum laryngis = voorhof
  - tot plicae ventriculares
    - = valse stembanden
- ventriculus laryngis
  - = sinus van Morgagni
  - sacculus laryngis
- plicae vocales
  - = ware stembanden
  - plaveiselepitheel
  - geen klieren
- cavum infraglotticum
rest: respiratoir epitheel
doorsnedes

Gasuitwisselingsstelsel

Anatomie

cavitas thoracis
pleura
- pleura viscerales
  - bevloeid samen met rest long
- pleura parietales
  - a. thoracica interna
  - aa. intercostales posteriores
- pleura holte
- omslagplooi
  - rond hilus
  - lig. pulmonalis (richting diafragma)
longen
- pulmo dexter
  - apex
  - facies costalis
  - facies medialis
    - hilus pulmonalis
      - hoofdbronchi
      - arteries (zuurstofarm)
      - venen (zuurstofrijk)
      - lymfevaten
      - zenuwen
  - facies diaphragmatica (concaaf)
  - 3 lobben
    - lobus superior
    - fissura horizontalis
    - lobus medius
    - fissura obliqua
    - lobus inferior
- pulmo sinister
  - 2 lobben
    - lobus superior
    - fissura obliqua
    - lobus inferior
- hilus
- bronchi (enkel gasgeleiding)
  - 2 primaire bronchi = hoofd(stam)bronchi
  - 1 secundaire bronchus per lobus
    - = lobaire bronchi
  - 1 tertiaire bronchus per segment
    - = segmentaire bronchi
    - rechts: 10 segmenten
    - links: 9 segmenten
  - ...
- bronchioli
  - geen kraakbeen meer
  - ...
  - terminale bronchioli (enkel gasgeleiding)
  - acinus
  - respiratoire bronchioli (overgangstype)
  - alveolaire ductuli (enkel gasuitwisseling)
  - alveolaire sacculi (enkel gasuitwisseling)
bloedsomloop
- pulmonale bloedsomloop
  - gasuitwisseling
- bronchiale bloedsomloop
  - voedingsstoffen
  - kleiner, spieriger
  - vanuit
    - aorta (links)
    - aa. intercostales (rechts)
  - tot niveau respiratoire bronchioli
- TODO
bezenuwing
- trachea + bronchi: n. vagus (X) + tr. symphaticus
- pleura parietalis
  - nn. intercostales
  - n. phrenicus
mediastinum
- regio's
  - superius
    - VCS
    - v. brachiocephalica
    - arcus aorta
    - d. thoracicus
    - trachea
    - oesophagus
    - thymus
    - n. vagus
    - n. phrenicus
  - anterius
    - thymus
    - lymfeklieren
    - vet
  - medius
    - hart
    - pericardium
    - n. phrenicus
    - longhilus
  - posterius
    - oesophagus
    - aorta th.
    - v. azygos
    - d. thoracicus
    - n. vagus
    - tr. sympathicus

Histologie

Pleura

1 laag mesotheelcellen
basaal membraan
bindweefsel
- bloedvaten
- lymfevaten
- zenuwen
  - parietaal: pijngevoelig
  - visceraal: niet

Bronchi en bronchioli

algemene trends naarmate dieper
- pseudo-meerlagig cilindrisch -> eenlagig kuboidaal
- minder muscularis
- minder/geen trilhaarcellen
- minder/geen slijmbekercellen
- meer Club cellen
primaire broncho
- volledige ring kraakbeen
- glad spierweefsel
- sero-mucineuze klieren
secundaire + tertiaire bronchi
- los kraakbeen
- meer glad spierweefsel
- minder klieren
bronchioli
- geen kraakbeen
- lagen
  - respiratoir epitheel
  - basaal membraan
  - lamina propria
  - muscularis (veel)
  - submucosa
    - bloedvaten
      - cf. algemene opbouw: bloedvaten in lamina propria
  - adventitia
terminale bronchioli
- eenlagig kuboidaal epitheel
- geen klieren
- geen slijmbekercellen
- geen basale cellen
  - vervangen door Club cel = Clara cel
    - rijk cytoplasma (ER, Golgi, mitochondria, ...)
    - secretie glycosaminoglycanen (GAG)
    - detoxificatie (cytochroom P-450 mono-oxygenase)
    - regeneratie Club+trilhaarcellen
- wel trilhaarcellen
- wel neuro-endocriene cellen
- borstelcel?
respiratoire bronchiolen
- eenlagig kuboidaal epitheel
- vooral Club cellen
- weinig trilhaarcellen
- alveolen
- lamina propria: dun
- muscularis: onvolledig
ductuli alveolares
- nog buisvormig
- volledig afgelijnd met alveoli
- uitmonding alveoli: knopvormige verdikkingen
sacculi alveolares
- afgelijnd met alveoli
1. terminale bronchioli
2. respiratoire bronchioli
3. ductuli alveolares
4. sacculi alveolares
5. alveolus
6. eenlagig kuboidaal epitheel
7. trilhaarcellen
8. Clara=Club cellen
9. basaal membraan
10. lamina propria
11. muscularis: sterk
12. submucosa
13. bloedvaatjes
14. adventitia: dun
15. lamina propria: dun
16. muscularis: zwak
17. collageen + elastine
18. eenlagig kuboidaal epitheel
19. collageen + elastine
20. gladde spieren
21. knopvormige verdikkingen

Alveoli

300M alveoli per long
- 75 m2 oppervlakte
honinggraatstructuur
waar
- respiratoire bronchioli
- ductuli alveolares
- sacculi alveolares
interstitium
- capillairen
- bindweefsel
- leukocyten
- contractiele cellen
- rondom: lucht 1. surfactant 2. type A/I pneumocyt (klein)
  - 40% van epitheelcellen
  - 95% van oppervlakte
  - functie: filter partikels 3. ad-epitheliaal basal membraan 4. ad-endotheliaal basaal membraan 5. endotheelcel 6. type B/II pneumocyt (groot)
  - 60% van epitheelcellen
  - 3% van oppervlakte
  - micrivilli
  - functie
    - regeneratie type I cellen
    - productie surfactant in lamellaire lichamen 7. macrofaag
  - endocytose
    - veel lysosomen nodig
  - resorptie van surfactant
  - fagocytose RBC
  - zowel aan oppervlak als in interstitium 8. capillair 9. interalveolair septum 10. kern 11. microvilli 12. osmiofiele lamellaire inclusies 13. tight junction 14. versmolten basaal membraan

afweersysteem
- t.e.m. bronchi
  - mucociliaire clearance
  - slijmvlies
  - lymfocyten (BALT)
  - IgA productie
- alveoli
  - macrofagen
  - Ig in surfactant
  - lymfocyten
  - neutrofielen en eosinofielen

Blended learning

Longoedeem

vocht in alveoli
oorzaken
- cardiogeen: hemodynamische afwijkingen
- verhoogde permeabiliteit
  - o.a. door toxische stoffen, infectie

Accuut longlijden: organiserend pneumonie (OP)

vormt pluggen van myofibroblasten
- cf. wondheling
  - hemostase
  - inflammatie
  - proliferatie <-
  - hermodellering
    - collageen type II?
      - makkelijk afbreekbaar
myxoide matrix
porien in alveoli (normaal)
- ziekte kan zich gemakkelijk verspreiden
deels herstelbaar

Accuut longlijden: diffuse alveolar damage (DAD)

DAD = acute respiratory distress syndrome (ARDS)
dodelijk
verschillende oorzaken
fases
- exsudatieve fase
  - oedeem
- organiserende fase
  - veel lymfocyten
    - inflammatie
  - fibrose

Restrictieve aandoening: fibroseerend longlijden

algemeen
- V omlaag
verlaagde compliantie
vorm: usual interstitial pneumonia (UIP)
- zeldzaam
- injury -> inflammation
  - "amputation" of distal airway
- heterogeen: sommige delen gezond, andere aangetast
- cf. OP
- collageen type I
  - moeilijk afbreekbaar
- duwt alveolen dicht
- afgelijnd met respiratoir epitheel
  - niet geschikt voor gasuitwisseling

Obstructieve aandoening: emfyseem

algemeen
- R omhoog
- FEV1/FVC omlaag
verhoogde compliantie
inflammatie + mucus
minder capillairen
verdwijnen elastine
- door te veel elastase
- $\alpha_1$ -antitrypsine inhibeert elastase
- gevolg: minder elastische alveoli
  - amper ventilatie
coupe: interstitium deels verdwenen