Skip to main content
Praktisch
- keuzevak
- 4 stp
- tweede semester
- prof. T. Kouznetsova
- prof. I. Scroyen
- prof. T. Vanassche
Glossary
- ACoA: acetyl-CoA
- AT: adipose tissue?
- AZ: aminozuur
- BMI: body mass index
- CVA: cardiovasculaire aandoeningen
- niet: cerebrovasculaire accident = beroerte = stroke
- CVD: cardiovascular diseases
- DM2: diabetes mellitus type 2
- FFA: free fatty acids
- HVZ: hart- en vaatziekten
- LCFA = long chain fatty acids
- LPS = lipopolysacchariden (toxines)
- TC = total cholesterol
Les 1 - Intro - Prof. Vanassche
- Hypercholesterolemie, arteriële hypertensie, en metabole gezondheid als risicofactoren: het biologisch, biochemisch en fysiologisch perspectief
- vragen
- Kan ik het belang van hart- en vaatziekten toelichten?
- Kan ik uitleggen hoe hart- en vaatziekten ontstaan?
- Kan ik uitleggen hoe het mechanisme van HVZ mogelijkheden tot preventie biedt?
- frequent
- 1/3 volwassenen sterft aan CVD
- voor 65j
- ernstig: vroegtijdig overlijden, ziekte, invaliditeit
- grote maatschappelijke kost (10%)
- gekend verloop
- 80% vermijdbaar
- 9 belangrijkste risicofactoren -> 90% risico
- lipiden / cholesterol (LDL)
- roken
- 1/2 rokers sterft door roken
- hypertensie
- diabetes
- obesitas
- psychosociale factoren / SES
- groenten en fruit
- 50% minder kans op myocardinfarct
- alcohol
- beweging
- 150min/week -> -30% kans op myocardinfarct
- "wondermiddel": goed voor alles
- (inflammatie)
- eenvoudig op te sporen
- eenvoudig te behandelen
- versterken elkaar
- globale CV risico
- risicofactoren -> individuele gevoeligheid
- preventie
- soorten
- primaire: voorkomen/vertragen begin
- focus op asymptomatische patienten
- zoek personen die ziekte zullen ontwikkelen
- secundaire: herval beperken
- behandeling nuttig maar te laat
- (tertiaire: afremmen progressie)
- aanpak
- levensstijl
- met/zonder medicatie
- enkel bij bewezen reductie morbiditeit/mortaliteit
- relatief risico
- relatieve risico reductie (procent)
- absoluut risico
- absolute risico reductie (procentpunt)
- soorten CVD
- hartfalen: problemen met pompfunctie
- onvoldoende doorstroming
- stap 1: ischemie
- stap 2: infarct (necrosis)
- hartinfarct
- herseninfarct = beroerte = stroke
- perifeer vaatlijden
- oorzaken
- atherosclerotisch vaatlijden
- 80% van alle CVD problemen
- chronisch
- trombose
- probleem met bloedplaatjes, stolling
- acuut
Les 2 - Preventie: risicobeoordeling - Prof. Kouznetsova
Voorbereiding: Van Harte studie
- https://vanharte.eu/cursus
- kit om risico op HVZ in te schatten
- verloop
- fase 1: opstart
- ontwikkel testprotocol
- ontiwkkel training
- ontwikkel app
- fase 2: haalbaarheid en betrouwbaarheid
- fase 3: op grote schaal testen
- testprotocol
- ontsmet handen
- voorstellen
- zware bovenkledij uit
- digitale vragenlijst
- geslacht
- roken
- alcohol
- hoge bloeddruk + medicatie
- diabetes + medicatie
- hartziekte
- ouders hartinfarct voor 60j
- cholesterolverlagende medicatie (o.a. statines)
- bloedverdunners
- bloeddruk
- lengte en gewicht -> BMI
- bloedsuikerspiegel + cholesterol (totaal + HDL + triglyceriden)
- tijd sinds laatste maaltijd
- ontsmet handen
Waarom preventie
- CVD: belangijkste oorzaak vroegtijdig overlijden
- link met levensstijl
- te voorkomen
- zo vroeg mogelijk
Prioriteiten
- patienten met CV ziekten
- patienten met verhoogd risico (asymptomatisch)
- familiaal belaste patienten
- algemene bevolking
- mannen > 40j
- vrouwen > 50j
Screening: identificeren risicofactoren
- zie Van Harte studie
- geslacht (man)
- leeftijd
- roken
- hypertensie
- dyslipidemie
- totaal cholesterol (TC)
- LDL-C
- HDL-C
- nuchtere bloedglucose (100-124 mg/dl) | HbA1c
- obesitas (o.b.v. BMI >= 30)
- abdominale obesitas (o.b.v. buikomtrek)
- mannen: > 102 cm
- vrouwen: > 88 cm
- familiegeschiedenis van CVD
- mannen: < 55j
- vrouwen: < 65j
- vastgestelde CVD
Berekening CV risico
- https://u-prevent.com/manual/information?returnUrl=%2Fcalculators
- SCORE2
- European Society of Cardiology (ESC)
- risico op CVD binnen 10 jaar
- inputs
- non HDL-C = TC - HDL-C
- geslacht
- leeftijd
- roken
- bloeddruk (bovendruk)
- risk region
- West-EU: low
- hoger naar Oosten
- US: moderate
- output: percentage (kleurcodes met risicodrempels per leeftijd)
- 40-50 jarigen in hogere risico categorie
- older persons (SCORE2-OP) variant voor 70-89j
- SCORE2-diabetes variant voor DM2 patienten
- beperkingen
- te lage voorspelling voor
- obese patienten (vooral centrale obesitas)
- sociaal kwetsbare groepen
- asymptomatische patienten met preklinische atherosclerose of cardic remodeling
- hoe verbeteren
- anamnese
- klinisch onderzoek
- labo onderzoek
- urine
- bloed
- nuchtere lipiden
- glucose
- creatinine (eGFR)
- ECG
- beeldvorming
- andere biomarkers: CRP, troponine, lipoproteine, fibrinogeen
- ASCVD
- ADVANCE
- ELDERLY
- SMART2
- voor patienten met eerdere CVD
- 10 jaar risico
- SMART-REACH
- voor patienten met eerdere CVD
- levenslang risico
- DIAL
- LIFE-CVD
- voor gezonde patienten
- levenslang risico
Les 3 - Obesitas (celbiologie) - Prof. Scroyen
- vragen
- Pathofysiologiche mechanismes van overgewicht en metabole (on)gezondheid?
- Praktische aanpak van voeding en het risico op HVZ
1. Inleiding
- metabolisme = som van chemische reacties
- doelen
- voeding -> energie
- vet -> vetzuren -> beta oxidatie -> ACoA
- polysaccharides -> monosaccharides -> glycolyse -> pyruvaat -> ACoA
- proteinen -> AZ -> ACoA
- ACoA -> citroenzuurcyclus -> oxidatieve fosforylatie @ mitochondria -> ATP
- details niet belangrijk
- voeding -> bouwstoffen
- afval verwijderen
- metabole aandoeningen
- = verstoorde chemische reacties
- voorbeeld: obesitas
- cijfers 2022-2023
- globaal (3+)
- P(BMI >= 25) = 49%
- P(BMI >= 30) = 18%
- volwassenen (18+)
- kinderen (2-17)
- P(BMI >= 25) = 19%
- P(BMI >= 30) = ~6%
- grote maatschappelijke kost
- CVA
- doodsoorzaak #1 in wereld
- 75% in lageloonlanden
- vermijdbaar
- Europe: vrouwen > mannen
- cardiometabool
- samenspel
- obesitas
- insuline resistentie
- inflammatie
- CV systeem
2. Celbiologie van vetweefsel en vetweefselontwikkeling
- soorten
- per locatie
- subcutaan vetweefsel
- visceraal vetweefsel
- per type
- wit: regulier
- 1 grote druppel per adipocyt
- opbouw (centrifugeren)
- adipocyten: drijven boven
- stroma: onderaan
- precursor
- pre-adipocyten
- immuuncellen
- macrofagen (M1, M2)
- eosinofielen
- dendritische cellen
- lymfocyten
- bruin: thermogenese, vooral in kinderen
- veel vetdruppeltjes
- veel mitochondria
- beige: bruin-in-wit, thermogenese
- roze: borst
- 3 processen
- adipogenese
- angiogenese
- (extracellulaire matrix proteolyse)
3. Vetweefsel als endocrien orgaan en energie-opslagplaats
- wit vetweefsel: functie
- endocrien: aanmaak adipokines (peptiden)
- grootste endocrien orgaan
- 615+ adipo(cyto)kines
- pro-inflammatoir (+ slecht voor hart, beta cellen pancreas, insuline resistentie van spieren)
- inflammatoir
- anti-inflammatoir (+ goed voor hart, beta cellen pancreas, insuline resistentie van spieren)
- energie opslag
- lipogenese: FFA -> ACoA -> triglycerides
- lipolyse: triglycerides -> FFA
- i.f.v. insuline
4. Ontstaansmechanismen van obesitas
- oorzaken
- hormonen
- genen (nature)
- omgevingsfactoren (nurture)
- inactiviteit
- adipogenese
- differentiatie
- multipotent mesenchymal precursor
- opties
- osteoblasts
- chondrocytes
- myocytes
- adipocytes
- committed pre-adipocyte (plat)
- differentiating pre-adipocyte (rond, meerdere druppeltjes)
- mature adipocyte (rond, 1 grote druppel)
- stap 1: hypertrofie (vergroten)
- stap 2: hyperplasie (vermenigvuldigen)
- vicieuze cirkel
- hypertrofie -> adipokines -> hypertrofie + minder adipogenese
- chronische laaggradige inflammatie
- lean adipose tissue: minder M1 dan M2 macrofagen
- hypertoof adipose tissue: meer M1 dan M2 macrofagen
- meer pro-inflammatoire cytokines
- darmflora
- immunometabolisme
- gezond dieet vs "Westers" dieet
- "leaky gut"
- minder tight junctions in darmepitheel
- (hormonen)
5. Link met cardiovasculaire aandoeningen
- cardiale aanpassingen aan obesitas
- haemodynamica
- bloedvolume+
- cardiac output+
- linker atrium vergroot
- linker ventrikel
- histologie
- cardiomyocyt hypertrofie
- myocardiale vet infiltratie
- myocardiale fibrose
- cardiale aanpassingen gelinkt aan
- BMI categorie
- waist omtrek
- waist-hip ratio
- plaats visceraal vetweefsel
- vier vetweefseldepots rond hart
- (1) intramyocardiaal
- (2) epicardiaal
- (3) pericardiaal
- coronaire atherosclerose
- atrial fibrillation
- cardiomyopathy?
- (4) paracardiaal (buiten pericardium)
- achtergrond: lagen hart
- fibreus pericardium
- parietaal pericardium
- pericardial cavity
- visceraal pericardium = epicardium
- myocardium
- endocardium
6. Niet-invasieve behandeling/preventie: leefstijlaanpassingen en het effect op adipokines
- obesitas richtlijnen voor eerste lijn
- problemen
- welke antropometrische index kiezen
- BMI
- waist
- waist-hip
- beeldvorming
- visceraal vet
- ectopisch vet
- heterogeniteit van obese fenotype
- metabool "gezonde" obesitas
- obesitas paradox (zie deel 7)
- beschermende rol subcutaan vetweefsel
- onduidelijk effect van factoren op CVA
- antropometrische index
- lichaamsvet distributie
- spiermassa en kracht
- cardiorespiratoire fitheid
- adipokine-CV network
- evolutionair
- thrifty genotype goed tegen perioden van hongersnood
- inflammatoir ontwerp goed tegen grote infectielast
- vroeger: vooral voedsel met lage glycemische index
- index vs load
- index: quality: effect on blood glucose, ignores amount of carbohydrates eaten
- load: quantity
- hunting -> farming -> city life
- meer zout
- minder omega 3 verzuren
- meer transvetten
- leefstijl aanpassing
- voeding
- verzadigde vetzuren < 10% energie inname
- beter: poly-onverzadigd
- niet: trans-onverzadigd (processed foods)
- < 5g zout
- vezels
- fruit
- groenten
- vette vis: tweemaal per week
- alcohol: max 1 (V) of 2 (M) glazen per dag
- bewezen dieten i.k.v. CVA
- prudent
- DASH
- mediterraans
- beweging
- adipokines
- minder pro- en meer anti-inflammatoir
- lichaamssamenstelling en gewicht
- slaap
- gedrag (geluk, stress)
- roken
- alcohol
7. De obesitasparadox
- dikker = gezonder?
- prognose: BMI 25-30 > BMI<25 bij patienten met hartfalen
- J/U-curve
- verklaring
- selectie bias: magere mensen met hartfalen hebben serieus onderliggend probleem
- lichaamssamenstelling
- vorm (i.e. abdominaal visceraal vet) belangrijker dan BMI
- subcutaan > visceraal vetweefsel
- cardiorespiratoire fitheid (CRF)
- betere voorspeller dan gewicht
- dus: vet maar fit -> laag CVA risico
- bestaat "gezonde" obesitas?
- = mensen zonder metabool syndroom
- criteria (X van 5)
- abdominale obesitas
- hypertriglyceridemie
- lage HDL cholesterol
- hypertensie
- glycemie / insuline resistentie
- te veel verschillende definities van "metabool gezond"
- verschil in volgtijd
- conclusie: hooguit tijdelijk gezond
- duur + ernst obesitas ~ metabool syndroom
8. Interactieve oefening over gezonde voeding en de nutriscore
- omgekeerde voedingsdriehoek
- https://www.gezondleven.be
- focus op gezondheid + milieu
- boven: (kraan)water (+ koffie, thee)
- donkergroen: plantaardige voeding, zo onbewerkt mogelijk
- groeten
- fruit
- volle granen
- peulvruchten
- (noten)
- (plantaardige olie)
- lichtgroen: dierlijke producten, kleine porties wegens milieu impact
- gevogelte
- vis
- melk
- kaas
- eieren
- yoghurt
- oranje
- rode cirkel: lege calorieen
- snoep (koekjes, chips, ...)
- frisdrank
- alcohol
- zout
- fastfood (friet, pizza, ...)
- spek
- nutriscore
- o.b.v.
- goed
- eiwit
- vezels
- fruit
- groenten
- noten
- slecht
- energie
- suikers
- verzadigde vetten
- zout
- enkel te vergelijken binnen 1 productcategorie
- wat als we twee producten mengen?
Les 4 - Preventie - Prof. Vanassche
- vragen
- Kan ik een plan maken voor gezonde levensstijl ter preventie van HVZ?
- Kan ik uitleggen welke medicatie het risico op hart- en vaatziekten kan verlagen?
- Kan ik bepalen bij wie medicatie nuttig kan zijn in de preventie van hart– en vaatziekten?
- conclusie
- 80% CVD vermijdbaar
- basis van preventie = levensstijl
- hypertensie + LDL
- minder impact van levensstijl
- screening
- medicatie
- te weinig personen, te weinig intensief behandeld
Preventie a.h.v. levensstijl
- algemene aanpak
- groep 1?
- facts
- fear
- failure
- fatalisme
- groep 2?
- steunen: aanbod, geen verplichting
- begrijpen: zoek intrinsieke motivatie
- barrieres?
- motivatie
- sociaal, omgeving
- triggers, vroegere successen/falen
- mentale gezondheid, energie
- SES
- behandelen: concreet plan, hulpmiddelen
- meten en opvolgen
- dream: one day ...
- goal: 6 months
- plan: 3 months
- (1) roken
- behandeling
- medicatie
- rookstopmedicatie
- nicotine vervangers
- tabakoloog
- tabakstop hulplijn
- rookstop app (gezondleven.be)
- geen tijd?
- ask: rookstatus
- advise: concrete tips
- act: bied hulp
- (2) voeding
- vezels + groenten
- geen suiker, zout, verzadigde vetten, overmaat
- regel van 3
- wel
- eet echte voeding: onbewerkte groenten en fruit
- eet niet te veel
- eet vooral planten
- niet
- alcohol
- snoep?
- vet / gefrituurd
- aanpak
- (3) bewegen
- screening
Preventie a.h.v. medicatie
- wanneer: indien reductie morbiditeit en mortaliteit
- wie: iedereen behandelen?
- vooral wie meeste baat heeft
- i.f.v. globale CV risico
- artsen onderschatten risico (60%)
- hoe: zo eenvoudig mogelijke behandeling
- combinatiepil
- bevraag bijwerkingen
- moet lang vol te houden zijn
- life-CVD treatment effect
- (1) lipidenverlaging (LDL)
- beperkte impact van levensstijl
- tenzij extreem (alcohol, suiker, vet, ...)
- statines
- 21% risicoreductie CVD per -40 mg/dl
- effectief
- veilig
- goedkoop
- (2) antihypertensiva
- 1.5B volwassenen
- 50% ongekend
- 50% onbehandeld
- 50% onvoldoende gecontroleerd
- 3 stappen -> combinatiepillen
- ace sartaan
- calcium blokker
- diureticum
- alfa/beta blokker
- (3) obestiasmedicatie
- semaglutide = Ozempic
- met DM2
- secundaire preventie (wel al CV lijden)
- primaire preventie (geen CV lijden)
- min 15-20% gewicht
- min 94% DM2
Les 5 - Preventie op populatieniveau - Prof. Kouznetsova
Belangrijke kenmerken
- kenmerken
- focus op aanpasbare risicofactoren
- voeding
- beweging
- roken
- alcohol
- omgeving
- gezonde voeding
- rookvrije zones
- ...
- gelijkheid
- beleid
- regelgeving m.b.t. gedrag en omgeving
- voorbeelden
- publiekscampagnes: sensibiliseren
- tabaksbeleid: verbod, accijnzen, ...
- voedingsbeleid: nutriscore, regulatie transvetten, ...
- stedelijke planning: parken, fietspaden, OV, ...
- zoutreductie
- screenings: Van Harte, cholesterol, bloeddruk
- impact
- doelgroep: hele bevolking i.p.v. hoogrisico personen
- kleine verbeteringen -> groot effect
- verschuiving bevolkingsrisicocurve naar links
- uitdagingen
- duurzaamheid: financiering, politieke steun
- weerstand industrie
- betrokkenheid gemeenschap
Belang van fysieke activiteit
- effect van beweging
- fitheid
- anti-atheroscelrotisch
- hoe
- lagere bloeddruk
- minder triglyceriden
- meer HDL
- DM2 preventie
- werkt beter dan metformine
- minder inflammatory markers (CRP, IL-6, TNF-, ...)
- anti-thrombotisch
- anti-ischemisch
- anti-aritmisch
- mentale gezondheid en quality of life
- oefenvoorschrift (FITT)
- frequentie
- intensiteit I
- light: 20 - 39%
- moderate: 40 - 59%
- hard: 60 - 84%
- very hard: 85 - 100%
- rating of perceived exertion (RPE, Borg)
- very very light
- ...
- very very hard
- HRmax
- via inspanningstest (fietsproef, ...)
- 220 - leeftijd
- hartslagreserve HRR = HRmax - HRrust
- target hartslag THR = HRrust + I x HRR
- THR range THRR: tussen twee intensiteiten
- type (modus: endurance | resistance)
- aeroob: fiets, loopband
- isometrisch: muurhurkzit, pompen
- tijdsduur
- oefenprogramma
- warm up (5-15min)
- conditioneringfase
- aeroob: 30min
- isometrisch: 15min
- cool down / rek (5-10min)
Toekomst van cardiovasculaire preventie
- m.b.v. AI-hulpmiddelen, genetische scores en proteomics
- traditioneel: SCORE2, ...
- geen gepersonaliseerde en dynamische factoren
- machine learning modellen
- grotere datasets + meer features
- elektronische patientendossiers
- wearable data (HR, BP, ECG, ...)
- genetische info
- levensstijl (beweging, voeding, slaap, stress)
- digitale vragenlijsten
- biomarkers
- genetische risicoscores (PRS)
- 27 single nucleotide polymorfismen (SNPs)
- proteomics: meet eiwit in bloed
- metabolomics: analyse van metabole producten
- gestructureerd + ongestructureerd
- gestructureerd
- ongestructureerd
- medische notities
- sociale determinanten
- werk
- woonomgeving
- sociale ondersteuning
- luchtvervuiling
- voorspelling i.p.v. enkel associatie
- dynamische risicoprofielen: continu bijwerken
- real time aanpassingen
- voorspel response op behandeling
- voorbeeld: ambulant BP monitoring (ABPM)
- niet enkel momentopname
- variabiliteit bestuderen
- voorbeeld: detectie van incident hart falen
- CoxNet
- SGB
- c-index = concordantie index
- cf. ROC AUC
- voor risk predictions met censored data
- conclusie: ML is preciezer en persoonlijker
