Bloedsomloop - Morfologie - Bloed

Fig 1.01: plasma vs serum 5min centriguren aan 10 000G zonder vs met anticoagulantia bloed 5-6l 8% BW -> 75 ml/kg plasma (55-60%, 4% BW) H2O electrolyten: Na+, K+, HCO3- eiwitten 7g/dl osmotische/oncotische druk: 25 mmHg albumine 3.5-5.5 g/dl aanmaak in lever fibrinogeen anticoagulantia ethyleendiaminetetraazijnzuur (EDTA) citraat heparine globulines groot / weinig alpha- beta- gamma- koolhydraten lipiden cellen (40-45%) erythrocyten = rode bloedcellen (RBC) 7-9 um leukocyten = witte bloedcellen (WBC) 12-15 um granulocyten neutrofielen eosinofielen basofielen lymfocyten monocyten thrombocyten = bloedplaatjes (BP) 2-3 um buffy coat = leukocyten + thrombocyten hematocriet = %RBC = RBC / T anemie = bloedarmoede polycythemie = zeer hoge hematocrietwaarde serum = H2O + albumine + antilichamen + andere eiwitten plasma = serum + fibrinogeen + stollingsfactoren	N/A
Fig 1.02: schematische opbouw van beenmerg bot (trabekels) sinusoiden = capillairen met endotheelcellen (groen) adipocyten = vetcellen (oranje) dominant in geel beenmerg macrofagen hematopoietische cellen (zie 1.03) erythrocytaire erythroblasten dominant in rood beenmerg kernpycnose: verdikking kern myeloblast > granulocyten megakaryocyt > thrombocyten
Fig 1.03: hematopoiese of bloedcelvorming
Fig 1.04: ligging van de milt 12cm x 7cm x 4cm 200g onder rib IX - XI milt (oranje) maag (geel) pancreas (groen) nier (cyaan) colon (paars) extremitas anterior extremitas posterior (facies diaphragmatica) facies visceralis 1: hilus lienis 2: facies gastrica 3: facies renalis 4: facies colica lig phrenico-lienale tr coeliacus > a lienalis > rr lienales v portae < v lienalis zenuw: plexus lienalis
Fig 1.05: macroscopische opbouw van de milt sereuze bekleding (visceraal peritoneum) capsula fibrosa trabekels 1: hilus lienis 2: facies gastrica 3: facies renalis 4: facies colica
Fig 1.06: opbouw van de circulatie van de milt parenchym = miltpulpa rode pulpa (75%) reticulair bindweefsel veneuze sinussen balkjes van Billroth witte pulpa (25%) lymphoid centrale arterie penseelarterie hulscapillairen
Fig 1.07: histologische opbouw van de milt veneuze sinussen (blauw) balkjes van Billroth (cyaan) macrofagen (groen) penseelarterie hulscapillairen terminale capillair	N/A
Fig 1.08: microscopisch uitzicht van de erythrocyt hemoglobine (Hb) 96% bevat Fe rode kleur (ook op Giemsa kleuring) HbO2: helder rood HbCO2: donkerrood / blauwpaars 4 polypeptides met elk heemgroep biconcaaf grote oppervlakte t.o.v. inhoud gasuitwisseling vervormbaar 7-9 um diameter 1-2 um dikte (centraal vs perifeer) geen organellen: kern, mitochondria, ER, ribosomen leven 120 dagen \(2.5 \times 10^11\) per dag = 0.8% per dag bloedgroep antigenen ABO: A/B/AB/O rhesusfactor (Rh): +/- stilstaand -> rouleaux	N/A
Fig 1.09: erythrocyt - evolutie volgens rijpingsgraad erythropoese hematopoietische stamcel (HSC, 10 um) myeloide voorlopercel = progenitor pro-erythroblast basofiele erythroblast polychromatofiele erythroblast (laatste die nog kan delen) normoblast (geen deling wegens kernpycnose) reticulocyt erythrocyt (7-9 um) x-as: tijd (tot 7 dagen) y-as ribosomen (basofiel wegens RNA, groen) Hb (acidofiel wegens basisch eiwit, rood)
Fig 1.10: de reticulocyt 8-9 um 3 dagen in deze fase migreert na 1.5 dagen naar bloedbaan (1% van bloed) afwijkingen grootte >9 um: macrocyt (o.a. vit B12 tekort) <6 um: microcyt (o.a. Fe-tekort) anisocytose: grote variantie in diameter vorm sferocytose: bolvormig i.p.v. biconcaaf sikkelcel (afwijking in Hb, minder vervormbaar) kleur inhoud enkele mitochondria Golgi complex (restanten) polyribosomen geen kern centriool paar ribosomaal RNA
Fig 1.11: de rijpe thrombocyt - microscopie kernloos 2 - 5 um 7 - 10 dagen antistolling medicatie werkt vaak 7-10 dagen granulomeer (paars, centraal) hyalomeer (zachtblauw, perifeer)
Fig 1.12: de thrombocyt - ultrastructuur geen kern mitochondria Golgi complex + RER (geel) glycogeenkorrels (rood) peroxisomen granulen alfa: eiwitten (paars) fibrinogeen groeifactoren (GF) stollingsfactoren (SF) dense: serotonine, ATP, ADP (groen) lysosomen glycocalyx (negatief geladen, adhesie) glycoproteines: bv. GP IIb/IIIa tubuli (cyaan) microtubuli (actine, myosine, vormverandering, perifeer) adhesie vs aggregatie vs coagulatie pseudopodia na activatie
Fig 1.13: de megakaryoblast o.i.v. thrombopoetrine hematopoietische stamcel (HSC, 10 um) myeloide progenitor megakaryoblast 20-30 um in beenmerg, niet in bloed grote, boonvormige kern met nucleoli (paars) cytoplasma (intens blauw, basofiel wegens ribosomen) geen granules herhaalde endomitose: vermenigvuldiging zonder splitsing promegakaryocyt (90 um) megakaryocyt
Fig 1.14: de megakaryocyt 90-150 um in beenmerg, niet in bloed grillige vorm gelobde kern cytoplasma: minder basofiel, azurofiele korrels granules (alfa, dense) mitochondria Golgi RER demarcatiemembranen > prospectieve plaatjesvelden > thrombocyten instulpingen, vesikels
Fig 1.15: vorming van demarcatiemembranen prothrombocyten thrombocyten kern blijft over fagocytose door macrofagen
Fig 1.16: overzicht van de componenten van hemostase schade bloedverlies vasoconstrictie (VC) critical closing pressure: hoger bloedtoevoer minderen activatie lokaal depolarisatie van beschadigde gladde spiercellen vrijstelling cytokines uit endotheel: endothelin 1 vrijstelling cytokines uit thrombocyten: thromboxane A2 (TxA2), serotonine algemeen/systemisch enkel bij veel bloedverlies globale vasoconstrictie a.h.v. catecholamines o.a. adrenaline = sympathetic stimulation vasopressine wet van Poiseuille (zie biofysica) minder flow \(Q\) bij kleinere diameter \(R\) lager drukverschil \(\Delta P\) hogere viscositeit \(\eta\) aggregatie = primaire hemostase a.h.v. thrombocyten BP plug = witte trombus coagulatie = secundaire hemostase stollingscascade rode trombus (fibrine + RBC + ...) stabiele trombus fibrinolyse: afbreken stabiele trombus thrombose = klontervorming = ongewenste stolling
Fig 1.17: de verschillende stappen in de aggregatie, primaire hemostase A inactieve thrombocyt (BP) gezond endotheel (blauw) thrombocyt (groen) laag Ca2+ GP IIb/IIIa receptor inhiberende factoren glycocalyx op endotheel en thrombocyt negatief geladen -> afstoting prostaglandines: prostacycline vasodilatatie inhibeert thrombocyt activatie ADP-ase B actieve thrombocyt (aBP = BPa) thrombocyt (groen) GP receptor (hol oranje) gesloten: bindt aan kleefeiwitten open: bindt aan fibrinogeen thromboxane receptor (vol oranje) beschadigd endotheel (blauw) zet kleefeiwitten vrij collageen von Willebrand factor (vWF) (fibronectine) adhesie trigger: kleefeiwitten kleefeiwit rereceptoren: GP complexen activatie intracellulaire cascade Ca2+ stijgt activatie fosfolipase C gevolgen vormverandering: pseudopodia vrijzetting granules (alfa+dense) alfa fibrinogeen vWF factor V ... dense Ca2+ ADP ATP serotonine TxA2 ... positieve feedback loop TxA2 bindt aan thromboxane receptoren GP receptoren: gesloten -> open cyclo-oxygenase (COX) TxA2 aggregatie open GP receptoren binden aan fibrinogeen GP IIb/IIIa-fibrinogeen complex thrombocyten vormen netwerk 3D hemostatische bloedplaatjesprop
Fig 1.18: stollingssysteem zymogeen = inactief enzyme activatie proteolytische reactie suffix -a cascade systeem niet bij actieve vorm snel interactie / regeling a.h.v. feedback loops thrombocyten endotheel WBC ... stap 1: twee stollingssystemen extrinsiek schade endotheel tissue factor (TF) = factor III intrinsiek infectie, inflammatie geactiveerde thrombocyten stap 2: factor X -> Xa stap 3: fibrinogeen -> fibrine A intrinsieke pathway XII -> XIIa XI -> XIa IX -> IXa IIa = thrombine VIII -> VIIIa VIIIa + IXa + Ca2+ trimoleculair complex = tenase X -> Xa merk op: VIII, IX, X, XI, XII B extrinstieke pathway III = TF VII -> VIIa TF + VIIa + Ca2+ trimoleculair complex X -> Xa merk op: III + VII = X C common pathway X -> Xa IIa = thrombine V -> Va Xa + Va + Ca2+ + fosfolipiden protrobine activator = protrombinase II = protrombine -> IIa = trombine ook aangemaakt door lever (vit K nodig) feedback loop BP -> BPa fibrinogeen -> fibrine pathologie op X chromosoom -> vooral bij mannen hemofilie A: VIII defect hemofilie B: IX defect controlemechanismen (antistolling) tissue factor pathway inhibitor (TFPH) werkt in op TF + VIIa + Ca2+ thrombomoduline activatie proteine C inactiveert Va en VIIIa deficientie -> risico op trombose activatie proteine S cofactor voor proteine C deficientie -> risico op trombose direct effect op thrombine indirecte inhibitie VIII -> VIIIa V -> Va BP -> BPa fibrinogeen -> fibrine antithrombine III (AT III) inhibeert IIA, IXa, Xa lever: inactiveert stollingsfactoren medicatie antiplaatjes (adhesie, activatie, aggregatie) 5-7 dagen actief aspirine = acetylsalicylzuur primaire interventie COX inhibitor geen TxA2 GP receptoren blijven gesloten P2Y12 inhibitoren ADP receptor veel sterker effect: behandeling trombose antistolling (coagulatie) strategie: Ca2+ binden gebruikt in bloedbuisjes citraat EDTA heparines uit dierlijke ingewanden versterkt AT III (x1000) geen IIa, IXa, Xa bij cardio-pulmonale bypass (CPB) intraveneus (IV) coumarines orale anticoagulantia (OAC) vit K antagonisten vetoplosbare vitamines: ABEK lever: aanmaak II, VII, IX, X vit K -> vit K epoxide vit K epoxide -> vit K vit K epoxide reductase nodig inhibitie door coumarines toepassing warfarin: rattenvergif minder in geneeskunde patient met mechanische kunstklep NOAC=DOAC: nieuwe/directe OAC trombine antagonisten (TR-ANs) Xa antagonisten (Xa-BAN) vaak genomen door senioren bij voorkamerfibrilatie (1/3) afbraak prop lever: plasminogeen plasminogeen -> plasmine door t-PA of u-PA fibrine -> fibrinedegradatieproducten (o.a. D-dimeren) proces: fibrinolyse heeft eigen +/- feedback loops check D-dimeren in bloed bij vermoeden trombose overzicht factoren I: fibrinogeen Ia: fibrine II: protrombine IIa: trombine III: tissuefactor (TF) V VII VIII IX X XI XII lever: produceert alles behalve III en XII