Ontwikkeling en voortplanting - Morfologie

Examenvraag: epitheel

tubuli seminiferi recti: eenlagig kubisch epitheel
rete testis: eenlagig kubisch epitheel
ductus efferentes
- eenlagig kubisch
- eenlagig hoogcilindrisch met kinocilia
ductus epididymidis: pseudomeerlagig (reserve + cilindrisch met stereocilia)
ductus deferens: pseudomeerlagig (reserve + cilindrisch met stereocilia)
vesica seminalis: pseudomeerlagig (basaal + cilindrisch)
prostaat: tweelagig epitheel (basaal + secretie)
tuba uterina: eenlagig cilindrisch met kinocilia
endometrium: eenlagig cilindrisch
- klierbuizen
  - voor ovulatie: recht, pseudomeerlagig
  - na ovulatie: kronkelend, eenlagig
canalis cervix = endocervix: eenlagig cilindrisch met schuine klierbuizen
exocervix: meerlagig niet-verhoornend plaveiselepitheel
vagina: meerlagig niet-verhoornend plaveiselepitheel
Bartholinklier: eenlagig mucineus

Examenvraag: histologie

lipofuscinekorrels (bruin)
- vesica seminalis
corpora amylacea
- eosinofiel
- prostaat
Reinke kristallen
- Leydigcellen
rechte klierbuizen
- endometrium voor ovulatie
kronkelende klierbuizen
- endometrium na ovulatie

Examenvraag: nodi lymphatici

nodi lymphatici
- nodi axillares
  - nodi axillares anteriores (pectoral)
  - nodi axillares posteriores (subscapular)
  - nodi axillares laterales
  - nodi axillares centrales
  - nodi axillares apicales
- nodi supraclaviculares
- nodi interpectorales (Rotteri)
- nodi parasternales
- nodi lumbales
  - (nodi lumbales dextri)
    - nodi cavales laterales
    - nodi precavalis
  - (nodi lumbales intermedii)
  - nodi lumbales sinistri
    - nodus aorticus lateralis
    - nodus preaorticus
- nodi iliaci
  - (nodi iliaci communes)
  - nodi iliaci interni
  - nodi iliaci externi
- nodi inguinales
  - nodi inguinales superficiales
  - nodi inguinales profundi
drainage per structuur
- scrotum (fig 2.14)
  - parallel met a. pudenda externa
  - nodi inguinales superficiales
- testis (fig 2.14)
  - parallel met a. testicularis
  - nodi lumbales
- prostaat (fig 2.26)
  - nodi iliaci interni
  - nodi sacrales =? presacrale lymfeklieren
- vulva (fig. 3.29)
  - labia minora + clitoris
    - nodi inguinales profundi
    - nodi iliaci interni
  - labia maiora + perineale huid
    - nodi inguinales superficiales
- vagina
  - nodi iliaci externi
  - nodi iliaca interni
- cervix uteri (cf. prostaat)
  - nodi iliaca interni
  - nodi sacrales
- corpus uteri
  - nodi iliaci externi
- fundus uteri + tuba uterina + ovarium
  - nodi lumbales
  - nodi iliaci externi
  - nodi inguinales superficiales
- mamma
  - nodi axillares (50-75%)
  - nodi interpectorales (Rotteri)
  - nodi supraclaviculares
  - (nodi parasternales)
  - (nodi langs vasa epigastrica)
  - (contralaterale borst)
drainage per lymfeklier
- nodi lumbales
  - testis
  - fundus uteri + tuba uterina + ovarium
- nodi (pre?)sacrales
  - prostaat + cervix uteri
- nodi iliaca interni
  - prostaat + cervix uteri
  - labia minora + clitoris
  - vagina
- nodi iliaca externi
  - vagina
  - corpus uteri
  - fundus uteri + tuba uterina + ovarium
- nodi inguinales superficiales
  - scrotum
  - fundus uteri + tuba uterina + ovarium
- nodi inguinales profundi
  - labia minora + clitoris

1 Perineum

Man

Fig 1.01 - perineum vanuit gynaecologische houding

ruitvormig
begrenzing
- hoekpunten
  - symphysis pubis
  - coccyx
  - tuber ischiadicum (x2)
- zijden
  - r. ossis ischii = r. ischiopubicus (x2)
  - lig. sacrotuberale (x2)
    - loopt ~parallel met rand m. gluteus maximus
diagonaal tussen twee tubera
- midden: centrum tendineum perinei = corpus perineale
- ventraal = urogenitaal perineum
- dorsale = anaal perineum
  - anus

Fig 1.02 - diaphragma pelvis

arcus tendineus = verdikte fascia van m. obturatorius internus
diaphragma pelvis = bekkenbodem
- diepste laag perineum ("dak")
- m. levator ani
  - bestaat uit drie subspieren (niet te kennen)
  - trechtervormig
  - hiatus urogenitalis = levatorpoort

Regio	Spier	Origo	Insertio	Zenuw
diaphragma pelvis	m. coccygeus (x2)	os coxae > spina ischiadica	coccyx	plexus sacralis
diaphragma pelvis	m. levator ani (x2)	os coxae > spina ischiadica	coccyx	plexus sacralis
		os pubis	lig. anococcygeum
		arcus tendineus	m. sphincter ani externus
~~diaphragma pelvis~~	(m. transversus perinei profundus)

Fig 1.03 - frontale doorsnede door anus

parietaal peritoneum = buikvlies
m. levator ani
- fascia diaphragmatis pelvis superior
- fascia diaphragmatis pelvis inferior
m. sphincter ani externus
m. obturatorius internus
- arcus tendineus

Fig 1.04 - diaphragma urogenitale

!= urogenitaal perineum
fascia + spieren
superficiaal van diaphragma pelvis
laag 1: fascia perinei superficialis = fascia van Colles
- driehoekig
- meest oppervlakkig
- tussen r. ossis ischii
- draait aan basis rond m. transversus perinei superficialis (zie verder)

Fig 1.05 - spatium perinei superficiale

penis (zie later)
- radix penis
  - bulbus penis
- corpus penis
- CC = corpora cavernosa (x2)
- CS = corpus spongiosum (x1)
diaphragma urogenitale
- laag 2: spatium perinei superficiale = penisloge
  - driehoekig
  - fascia perinei profundus (Gallaudet)
    - dunner dan Colles
    - rond drie spieren (zie tabel)
  - fascia diaphragmatis urogenitalis inferior = membrana perinei

Spier	Origo	Insertio	Zenuw
m. ischiocavernosus (x2)	r. ossis ischii	dorsum penis	n. pudendus
m. bulbospongiosus (x1)	centrum tendineum perinei	dorsum penis	n. pudendus
	corpus spongiosum > mediane raphe	fascia diaphragmatis urogenitalis inferior
m. transversus perinei superficialis (x2)	tuber ischiadicum	centrum tendineum perinei	n. pudendus

Fig 1.06 - spatium perinei profundum

diaphragma urogenitale
- laag 3: spatium perinei profundum
  - tussen
    - fascia diaphragmatis urogenitalis inferior
    - fascia diaphragmatis urogenitalis superior
  - twee spieren (zie tabel)
  - urethra
  - glandulae bulbo-urethrales (Cowper) (x2)
  - lig. arcuatum pubis
  - lig. transversum perinei
  - n. pudendus (x2)
    - n. dorsalis penis
  - a. pudenda interna
    - a. dorsalis penis
  - v. pudenda interna
    - v. dorsalis penis
      - != v. dorsalis penis profunda
      - != v. dorsalis penis superficialis?
  - plexus venosus prostaticus
    - v. dorsalis penis profunda
  - fossa ischiorectalis (zwarte pijl)
    - ruimte tussen
      - diaphragma urogenitale
      - diaphragma pelvis
    - gevuld met vet

Spier	Origo	Insertio	Zenuw
m. transversus perinei profundus	/	/	n. pudendus
m. sphincter urethrae	/	/	n. pudendus

Fig 1.07 - frontale doorsnede door achterste perineum

cf. fig 1.03
- niet getekend
  - fascia diaphragmatis pelvis superior
  - fascia diaphragmatis pelvis inferior
structuren
- n. pudendus
- a. pudenda interna
- v. pudenda interna
verloop
- verlaat bekkek via foramen ischiadicum maius > foramen infrapiriforme
- draait rond spina ischiadica
- komt terug binnen via foramen ischiadicum minus
- gaat in kanaal van Alcock
  - = ontdubbeling fascia m. obturatorius internus

Fig 1.08 - frontale doorsnede door voorste perineum

penis
- CC = corpora cavernosa (x2)
- CS = corpus spongiosum (x1)
parietaal peritoneum
blaas
prostaat
os coxae
- r. superior ossis pubis
- r. ossis ischii = r. ischiopubicus
- foramen obturatum
  - membrana obturatoria
  - m. obturatorius internus
  - m. obturatorius externus?
diaphragma pelvis
- m. levator ani
  - fascia diaphragmatis pelvis inferior
    - inferior, not superficialis
  - fascia diaphragmatis pelvis superior
    - superior, not profunda
- hiatus urogenitalis = levatorpoort
diaphragma urogenitale
- huid
- fascia perinei superficialis (Colles)
- spatium perinei superficiale = penisloge
  - m. ischiocavernosus (x2)
  - m. bulbospongiosus
  - m. transversus perinei superficialis
    - hier niet zichtbaar
- fascia perinei profunda (Gallaudet)
- fascia diaphragmatis urogenitalis inferior = membrana perinei
  - inferior, not superficialis
- spatium perinei profundum
  - m. transversus perinei profundus
- fascia diaphragmatis urogenitalis superior (nog niet gezien)
  - superior, not profunda
kanaal van Alcock (x2)
fossa ischiorectalis (x2)
- examenvragen
  - dak van fossa ischiorectalis
    - fascia diaphragmatis pelvis inferior
  - bodem van fossa ischiorectalis
    - fascia diaphragmatis urogenitalis superior

Vrouw

Fig 1.09 - spatium perinei superficiale

anaal perineum identiek aan man
diaphragma urogenitale
- laag 1: fascia perinei superficialis = fascia van Colles
  - idem
  - niet getekend
- laag 2: spatium perinei superficiale = bulbo-clitoris loge
  - vestibulum vaginae
    - in hiatus urogenitalis = levatorpoort
    - urethra
    - vagina
  - fascia perinei profundus (Gallaudet)
    - drie spieren (zie tabel)

Spier	Origo	Insertio	Zenuw
m. ischiocavernosus (x2)	r. ossis ischii	fascia clitoridis	n. pudendus
m. bulbospongiosus (x1)	centrum tendineum perinei	fascia clitoridis	n. pudendus
	bulbus vestibuli?	fascia diaphragmatis urogenitalis inferior
m. transversus perinei superficialis (x2)	tuber ischiadicum	centrum tendineum perinei	n. pudendus

Fig 1.10 - spatium perinei superficiale (bis)

diaphragma urogenitale
- laag 2: spatium perinei superficiale = bulbo-clitoris loge
  - opnieuw, maar met spieren weggesneden
  - zwellichamen
    - bulbus vestibuli (cf. bulbus penis + corpus spongiosum)
      - onder m. bulbospongiosus
    - clitoris
      - corpus clitoridis
      - crus clitoridis (x2)
  - glandula vestibularis maior (Bartholin)
    - dorsale helft vestibulae
    - cf. Cowper in spatium perinei profundus bij man
    - klinisch: bartholinitis
  - fascia diaphragmatis urogenitalis inferior = membrana perinei
- laag 3: spatium perinei profundum
  - zie rechterhelft onderste atlastekening
  - m. transversus perinei profundus
  - m. sphincter urethrae
  - urethra

Fig 1.11 - frontale doorsnede door voorste perineum

parietaal peritoneum
m. obturatorius internus
- arcus tendineus
cervix
vagina
vestibulum vaginae
vulva
- schaamlippen
diaphragma pelvis
- m. levator ani
  - fascia diaphragmatis pelvis inferior
  - fascia diaphragmatis pelvis superior
- levatorpoort
diaphragma urogenitale
- huid
- fascia perinei superficialis (Colles)
- spatium perinei superficiale = bulbo-clitorisloge
  - m. ischiocavernosus (x2)
  - m. bulbospongiosus
  - m. transversus perinei superficialis
    - hier niet zichtbaar
  - zwellichamen
    - bulbus vestibuli
    - crus clitoridis
- fascia perinei profunda (Gallaudet)
  - niet getekend
- fascia diaphragmatis urogenitalis inferior = membrana perinei
- spatium perinei profundum
  - m. transversus perinei profundus
- fascia diaphragmatis urogenitalis superior (nog niet gezien)
kanaal van Alcock (x2)
fossa ischiorectalis (x2)

2 Mannelijke geslachtsorganen

Anatomie

Fig 2.01

uitwendig
- penis
  - corpus penis
- scrotum
  - testis
    - endocrien: aanmaak testosteron
    - exocrien: aanmaak spermatozoa
inwendig
- anaal kanaal + rectum
- blaas
- prostaat
- parietaal peritoneum
  - excavatio recto-vesialis
    - tussen rectum en blaas
- fascia prostatoperitonealis (Denonvilliers)
  - van centrum tendineum perinei
  - naar excavatio recto-vesialis
- ureter (x2)
- afvoergangenssysteem
  - epididymis = bijbal
  - ductus deferens = zaadleider
  - funiculus spermaticus = zaadstreng
    - door lieskanaal
  - ampulla ductus deferentis
  - vesicula seminalis = zaadblaasjes
    - produceren vocht met fructose
  - ductus ejaculatorius
  - urethra
  - glandula bulbo-urethralis (Cowper)
- penis
  - radix penis
    - in penisloge

Testes

Fig 2.02

testis
- 20g
- 5 x 3 x 2.5cm
- helt naar voor
- extremitas superior = bovenpool
- extremitas inferior = onderpool
- margo anterior
- margo posterior
- facies medialis
- facies lateralis
- tunica albuginea = wit kapsel
- mediastinum testis
  - rete testis
- septa
  - 250 lobuli
- tubuli seminiferi contorti = zaadbuisjes
  - spermatogenese
- interstitium
  - tussen zaadbuisjes
  - Leydigcellen
    - endocrien
- tubuli seminiferi recti
- appendix testis
  - embryonaal overblijfsel
epididymis
- caput
- corpus
- cauda
- ductuli efferentes (x10-20, 20cm)
- ductus epididymidis (x1, 4-6m)
- ductus deferens
- ductuli aberrantes
  - doodlopend
- appendix epididymidis
  - embryonaal overblijfsel
- functie epididymis
  - opslag spermatozoa
  - funtionele maturatie
  - vochtabsorptie
afvoerkanaal
- tubuli seminiferi contorti
- tubuli seminiferi recti
- rete testis
- ductuli efferentes
- ductus epididymidis
- ductus deferens

Fig 2.03
	![203r]

tubuli seminiferi recti + rete testis
eenlagig kubisch epitheel
lumen
omringd door bindweefsel (fibroblasten + bloedvaten)

Fig 2.04
	![204r]

ductuli efferentes
doorsnede: komt in/uit beeld
stervormig lumen
epitheel: twee soorten
- eenlagig kubisch epitheel
  - functie: vochtabsorptie
- hoogcilindrisch epitheel
  - kinocilia = trilharen
  - functie: afvoer spermatozoa

Fig 2.05
	![205r]

ductus epididymidis
glad spierweefsel
- functie: afvoer
rond lumen
pseudomeerlagig cilindrisch epitheel
- basale reservecellen
- hoge cilindrische cellen
  - stereocilia
    - functie
      - absorptie vocht
      - maturatie

Fig 2.06
	![206r]

ductus deferens
adventitia
tunica muscularis
- longitudinaal
- circulair
- longitudinaal
mucosa
- epitheel
  - pseudomeerlagig cilindrisch epitheel
    - stereocilia
  - cf. ductus epididymidis
- lamina propria
stervormig lumen

Fig 2.07

spermatogenese
- herhaling lessen embryologie
basaal membraan
type A
- blijft ter plaatse
type B
- migreert

Fig 2.08

Leydigcellen
- testosteron
- polygonaal
- grote kern
- Reinke kristallen
tunica propria = interstitium
spermatogonia
- groot
- tegen basaal membraan (buitenkant)
primaire spermatocyt
- talrijk
- draadvormige chromosomen
secundaire spermatocyt
- zeldzaam
- geen examenvraag
spermatiden
- klein, rond
spermatozoa
- langwerpige kern
Sertolicel
- grote driehoekige kern
- functie
  - steun, bescherming, voeding
  - endocriene functie + vochtproductie
  - fagocytose van cytoplasmabruggen
  - bloed-testis barriere (rode lijn)
    - tight junctions
    - tegenhouden witte bloedcellen
      - spermatocyten ~ lichaamsvreemd
    - pathologie -> infertiliteit

Fig 2.09
	![209r]

spermatozoa
kop
- kern
- acrosoom
  - lysosomale enzymes
nek
middenstuk
- mitochondria
  - fructose -> ATP
staart

Scrotum

Fig 2.10

frontale doorsnede
scrotum = twee lagen
- huid
  - dun
  - epidermis
  - dermis
- tunica dartos
  - cf. fascia perinei superficialis (Colles)
  - gladde spieren
    - temperatuurregeling
  - septum scroti
  - raphe scroti

Fig 2.11
	![211r]

sagittale doorsnede
gubernaculum testis
- van onderpool testis
- naar huid
- verkort tijdens groei
  - descensus testiculorum
    - bij foetus
      - controle direct na geboorte
    - door lieskanaal
    - pathologie: cryptorchidie
      - infertiliteit (te warm)
      - meer tumoren
funiculus spermaticus
- scrotum
  - huid
  - tunica dartos
- fascia spermatica externa
  - cf. m. obliquus externus abdominis > aponeurosis
- m. cremaster
  - cf. m. obliquus internus abdominis
  - cf. m. transversus abdominis
- fascia spermatica interna
  - cf. fascia transversalis
tunica vaginalis
- overblijfsel uit processus vaginalis peritonei (zie volgende)
- lamina parietalis
- lamina visceralis
  - vergroeid met tunica albuginea
- pathologie: hydrocoele

Fig 2.??

gubernaculum testis
processus vaginalis peritonei
tunica vaginalis
ductus deferens
fascia transversalis
- fascia spermatica interna
m. transversus abdominis
- m. cremaster
m. obliquus internus abdominis
m. obliquus externus abdominis, aponeurosis
- fascia spermatica externa

Fig 2.12

transverse doorsnede (zie fig. 2.11)
A = anterieur
P = posterieur
huid
tunica dartos
septum scroti
raphe scroti
fascia spermatica externa
m. cremaster
fascia spermatica interna
tunica vaginalis
- lamina visceralis
- lamina parietalis
tunica albuginea
mediastinum testis
epididymis
mesorchium
- cf. mesenterium bij darmen
- ductus deferens
- bloedvaten

Integratie

Fig 2.13

penis: 1 bron = a. pudenda interna
scrotum: drie bronnen
- a. pudenda interna (achterkant)
- a. pudenda externa (voorkant)
- a. cremasterica
a. iliaca communis
- a. iliaca externa
  - a. epigastrica inferior
    - a. cremasterica
  - a. femoralis
    - a. pudenda externa
      - a. rr. scrotales anteriores
- a. iliaca interna
  - a. umbilicalis
    - a. ducti deferentis
  - a. vesicalis inferior
  - a. pudenda interna
    - door foramen ischiadicum maius naar buiten
    - rond spina ischiadica + lig. sacrospinale
    - door foramen ischiadicum minus terug binnen
    - in kanaal Alcock
    - a. rectalis inferior
    - a. perinealis superficialis
      - rr. scrotales posteriores
    - a. bulbi penis
    - a. urethralis
      - corpus spongiosum
    - a. doralis penis (eindtak)
      - door membrana perinei
      - huid
      - glans penis
    - a. profunda penis
      - corpus cavernosum
      - aa. helicinae
derde afbeelding niet besproken?

Fig 2.14

belangrijk in oncologie
- scrotum kanker -> check oppervlakkige lymfeklieren
- testis kanker -> scan diepe lymfeklieren

Fig 2.15
	![215r]

achtergrondinfo

Fig 2.16
	![216r]

achtergrondinfo

Fig 2.17

voorste 1/3e
cf. bloedvaten (deel uit a. pudenda externa)
plexus lumbalis
- n. ilioinguinalis (L1)
  - door lieskanaal
  - nn. scrotales anteriores
- n. genitofemoralis (L1-L2)
  - r. genitalis
    - door lieskanaal
    - m. cremaster
  - (r. femoralis)

Fig 2.18

achterste 2/3e
cf. bloedvaten (deel uit a. pudenda interna)
plexus sacralis
- n. pudendus (S2-S4)
  - zelfde verloop (en gelijkaardige zijtakken) als a. pudenda interna
    - door foramen ischiadicum maius naar buiten
    - rond spina ischiadica + lig. sacrospinale
    - door foramen ischiadicum minus terug binnen
    - in kanaal Alcock
  - n. rectalis inferior
    - cf. a. rectalis inferior
  - n. perinealis (niet in elke atlas)
    - nn. scrotales posteriores
      - oppervlakkig
      - sensiebel
    - rr. musculares
      - diep
      - motorisch: diaphragma urogenitale
      - sensiebele tak urethra
    - n. dorsalis penis
- n. cutaneus femoris posterior (S1-S3)
  - kan ook delen bekkenbodem bezenuwen
    - veel anatomische variatie
    - belangrijk bij verdoving

Fig 2.??

cutis = huid
- epidermis
- dermis
- zonder onderliggend vet
fascia perinei superficialis > tunica dartos
fascia spermatica externa
m. cremaster
fascia spermatica interna
tunica vaginalis
- lamina parietalis
- lamina visceralis
funiculus spermatica

Fig 2.19

nieren
blaas (groen)
ureter (groen)
lig. inguinale (groen)
- anulus inguinalis profundus
- anulus inguinalis superficialis
aorta abdominalis
- a. testicularis
- a. iliaca communis (AIC)
- a. iliaca interna (AII)
  - a. umbilicalis
    - a. ductus deferentis (heel klein takje)
- a. iliaca externa (AIE)
  - a. epigastrica inferior
    - a. cremasterica
  - a. femoralis
v. cava inferior
- v. renalis dextra
- v. renalis sinistra
  - v. testicularis sinistra (rechte hoek)
    - pathologie: varicocele
      - spataders
      - vooral links door moeilijke terugvoer
- v. testicularis dextra (scherpe hoek)
lieskanaal
- arteries
  - a. cremasterica
  - a. testicularis
  - a. ductus deferentis
  - anastomose binnen in testis
- ductus deferens (= vas deferens) (bruin)
  - note: plural of vas: vasa
  - verloop
    - door liesopening
    - bocht
    - achter a. epigastrica inferior
    - over a. en v. iliaca externa
    - over ureter
      - "brug over water"
- venen
  - plexus pampiniformis
    - verstrengeld
    - doel: temperatuur regulatie
  - v. testicularis (x2)
klinisch: vasectomie
- voor lieskanaal
- ductus deferens ligt heel oppervlakkig

Prostaat

Fig 2.20

blaas
ureter
ductus deferens
- ampulla ductus deferentis
- ductus ejaculatorius
vesicula seminalis
prostaat
urethra

Fig 2.21
	![221r]

vesicula seminalis
- 60% ejaculaat
- "zijtak" van ductus deferens
- dus histologisch gelijkaardig
  - adventitia
  - muscularis
    - longitudinaal
    - circulair
  - mucosa
    - epitheel
      - pseudomeerlagig
        
        cilindrische cellen
        
        geen stereocilia
        
        secretievacuolen
        
        fructose
        
        vitamine C
        
        lipofuscinekorrels
        
        bruine korrels als herkenningspunt
        
        functie onbekend
        
        basale reservecellen
    - lamina propria
    - plooien

Fig 2.22

symphysis pubis
- spatium retropubicum = prevesicalis (Retzius)
m. transversus perinei profundus
blaas
urethra
- pars intramuralis
- pars prostatica
- pars membranacea (m. sphincter urethrae)
- pars spongiosa
- ampulla urethrae
  - glandula bulbo-urethralis (Cowper)
- niet door apex van prostaat, maar anterior
prostaat
- cf. kastanje
- basis (boven)
- apex
  - in levatorpoort
- capsula prostatae = kapsel
  - aan facies posterior
  - aan facies lateralis (x2)
  - niet aan facies anterior
    - wel: stroma fibromusculare prostatae (anterior)
- omgeven door neurovasculaire bundel
  - heel moeilijk te opereren
  - plexus venosus vesicalis (Santorini)
  - anastomose met plexus venosus prostaticus (niet getekend)
    - v. dorsalis penis profunda
  - a. iliaca interna
    - a. vesicalis inferior
  - v. iliaca interna
    - vv. vesicales
  - plexus prostaticus
    - parasympatisch
    - autonoom zenuwstelsel
    - nn. cavernosi penis
plexus sacralis
- n. pudendus
  - somatisch

Fig 2.23

frontale doorsnede urethra
- kijk op achterwand
blaas
prostaat
m. transversus perinei profundus
urethra
- pars intramuralis
- pars prostatica
  - crista urethralis
  - colliculus seminalis (= verumontanum)
  - drie soorten openingen
    - utriculus prostaticus (x1)
      - embryonaal overblijfsel
      - doodlopend
    - ostium ductus ejaculatorii (x2)
    - ostia ductulorum prostaticorum
- pars membranacea (m. sphincter urethrae)
- pars spongiosa
- ampulla urethrae
  - glandula bulbo-urethralis (Cowper)

Fig 2.24

glandulae prostatae (= klierbuizen) (blauw)
drie zones (overlappend)
- centrale zone
  - rond ductus ejaculatorius (x2)
- transitiezone
  - rond pars prostatica urethrae
    - colliculus seminalis
  - pathologie
    - goedaardige nodulaire prostaathypertrofie
      - drukt urethra dicht -> problemen met urineren
- perifere zone
  - posterieur + lateraal
  - pathologie: tumoren
    - nadeel: weinig klachten
    - voordeel: gemakkelijk te vinden via palpatie
capsula prostatae
- of stroma fibromusculare prostatae (anterior)
utriculus prostaticus

Fig 2.25
	![225r]

histologie prostaatklierweefsel
stroma
- bindweefsel
- gladde spiercellen
eptiheel
- tweelagig
  - basale cellen
  - secretoire cellen
    - helder cytoplasma
    - 30% ejaculaatvocht
lumen
- corpora amylacea
  - functie onbekend
  - eosinofiel -> herkenningspunt

Fig 2.26

twee stations
- interne iliacale lymfeklieren
- presacrale lymfeklieren

Penis

Fig 2.27

spatium perinei superficiale = penisloge
- radix penis
corpus penis
drie zwellichamen
- corpora cavernosa (x2)
  - uit crus penis (x2) op ramus ossis ischii
- corpus spongiosum
  - twee verbredingen
    - proximaal: bulbus
      - bevat ampulla urethrae
      - t.h.v. fascia diaphragmatis urogenitalis inferior = membrana perinei
    - distaal
      - glans penis

Fig 2.28

ventraal vs dorsaal
- vanuit erectie perspectief
symphysis pubis
m. transversus perinei profundus
urethra
- pars membranacea urethrae
- ampulla urethrae
- pars spongiosa urethrae
- fossa navicularis
  - in glans penis
zwellichamen
- corpus spongiosum
- corpus cavernosum
radix penis
- bulbus penis
- m. bulbospongiosus
glans penis
- corona (glans)
  - sulcus coronarius
- preputium = voorhuid
- frenulum
  - tussen preputium en glans
  - verlengde van raphe penis
  - cf. raphe scrotum
huid + fascia penis superficialis (~= tunica dartos)
- geen vetweefsel
lig. fundiforme (Scarpa's fascia)
- ringvormig rond penis
- fascia penis superficialis
lig. suspensorium
- fascia penis profunda

Fig 2.29

dwarse doorsnede
huid
- epidermis
- dermis
fascia penis superficialis
- cf. tunica dartos (Colles)
- aanhechtingen
  - lig. fundiforme
fascia penis profunda (Buck)
- aanhechtingen
  - lig. suspensoria
  - m. ischiocavernosus
  - m. bulbospongiosus
drie zwellichamen
- corpora cavernosa (x2)
  - a. pudenda interna > a. profunda penis
    - aa. helicinae
- corpus spongiosum
  - pars spongiosa urethrae
  - a. pudenda interna > a. urethralis (x2)
- tunica albuginea
- septum
neurovasculair
- n. cavernosus (x2)
  - parasympatisch
- n. pudendus > n. dorsalis penis (x2)
  - somatisch
- a. pudenda interna > a. dorsalis penis (x2)
  - huid
  - glans penis
- plexus venosus prostaticus > v. dorsalis penis profunda (x1)
  - loop onder symphysis pubis tussen twee ligamenten
- vv. dorales penis superficiales (x1-2)
  - van huid + preputium
  - variabele afvoer
    - v. femoralis
    - vv. pudendae externae
raphe penis

Histologie

ter illustratie
- examenvragen enkel over smartzoom

3 Vrouwelijke geslachtsorganen

Anatomie

Fig 3.01

symphysis pubis
blaas
urethra
vagina
rectovaginaal septum
- cf. fascia prostatoperitonealis (Denonvilliers)
rectum
uterus
- corpus uteri
- cervix uteri
- lig. teres uteri = ronde band ligament (x2)
  - door lieskanalen naar labia maiora
ovarium
- lig. ovarii proprium
  - samen met lig. teres uteri homoloog aan mannelijk gubernaculum testis
- lig. suspensorium ovarii
  - a. ovarica
  - v. ovarica
tuba uterina = salpinx
- Engels: fallopian tube
- lopen naar posterior
- fimbriae
excavatio recto-uterina = Douglasholte
- diepste punt buikholte
- cf. excavatio recto-vesicalis
excavatio vesico-uterina

Fig 3.02

achtergrondinfo: peritoneum
- lagen
  - visceraal peritoneum
  - parietaal peritoneum
- retroperitoneaal
  - aorta
  - vena cava
  - a. iliaca communis
  - a. iliaca interna
  - a. iliaca externa
  - nieren
  - ureters (proximaal)
- intraperitoneaal
  - milt
  - maag
  - staart van pancreas
  - dunne darm
  - rectum (proximaal)
  - ovaria
- infraperitoneaal (bekken)
  - rectum (distaal)
  - blaas
  - ureters (distaal)
  - uterus
  - salpinx
- lig. latum = brede band ligament
  - deel peritoneum
  - hangt "als tent"
    - over
      - lig. teres uteri
      - lig. ovarii proprium
      - tuba uterina = salpinx
    - naast uterus links/rechts
fossa ovarica
- driehoek
  - a. iliaca interna
  - a. iliaca externa
- bevat ovarium
ureter
- overkruist a. iliaca externa
- vormt plooi in peritoneum
lig. suspensorium ovarii
- geen echt ligament uit bindweefsel
- wel a./v. ovarica + plooi peritoneum
- lateraal van ureter
lig. ovarii proprium

Fig 3.03

diagonale doorsnede door lig. latum
salpinx
lig latum
- voorste blad
- achterste blad
- mesosalpinx
  - cf. mesenterium
- mesovarium
- parametrium
  - niet: mesometrium
ovarium
- bekleed met visceraal peritoneum

Fig 3.04

ovarium
- cortex = schors
  - follikels
- medulla = merg
  - bloedvaten
- hilus
mesovarium
visceraal peritoneum
- eenlagig epitheel
- mesotheel
  - oude, incorrecte term: germinatief epitheel
- laagje bindweefsel
tunica albuginea
- vergroeid met peritoneum

Fig 3.05

achtergrondinfo: mitose
- profase
- metafase
- anafase
- telofase
verschil met man
- alle primaire oocyten al geproduceerd voor geboorte
- asymmetrische delingen
  - 1 oocyt -> 1 eicel (i.p.v. 1 spermatocyt -> 4 spermatozoa)
  - 3 poollichaampjes met overtollig genetisch materiaal

Fig 3.06

folliculogenese
- normaal 1 (max 2-3) follikels per cyclus
- fase 1: pre-antraal
  - primordiaal follikel
    - N = 400 000
    - primaire oocyt @ profase I
    - granulosacellen
  - primair (pre-antraal) follikel
    - o.i.v. FSH
    - primaire oocyt @ profase I
    - membrana of zona pellucida
      - mucopolysacchariden
      - glycoproteinen
      - wordt bij bevruchting opgelost door lysosomen in arcosoom van sperma
    - membrana granulosa
  - (secundair) pre-antraal follikel
    - primaire oocyt @ profase I
    - zona pellucida
    - membrana granulosa
    - Call-Exner lichaampjes
    - basaal membraan (blauw)
    - theca interna
      - celrijk
      - bloedvaten
    - theca externa
      - celarm
      - vezelrijk
- fase 2: antraal
  - antraal follikel
    - Call-Exner lichaampjes smelten samen tot antrum
  - Graafse follikel (tertiair)
    - vlak voor ovulatie
    - tot 1cm groot
      - puilt uit ovarium
    - antrum
      - vocht
    - cumulus oophorus
      - primaire oocyt @ profase I
      - corona radiata (groen)
        
        ook (cumulus) granulosa cellen
    - (antrale?) granulosa cellen (blauw)
      - produceren oestrogeen
    - theca cellen (groen)
- ovulatie = eisprong
  - o.i.v. LH
  - secundaire oocyt @ metafase II
    - met membrana pellucida
    - met corona radiata
  - achterblijfsel: corpus rubrum = rood lichaam
    - rood (van bloed uit theca interna)
    - luteinisatie (= geel worden)
      - wordt corpus luteum = geel lichaam
      - geel van vet
      - maakt progesteron aan
        
        voorbereiding baarmoederslijmvlies
    - geen bevruchting
      - wordt corpus albicans = wit lichaam
        
        blijven meerdere jaren
    - wel bevruchting
      - wordt corpus luteum graviditatis
        
        maakt meer progesteron aan
atresie
- follikels die afsterven
- laten litteken achter als ze al basaal membraan ontwikkeld hebben
  - vanaf secundair pre-antraal follikel
  - membraan van Slavjansky
hilus cellen
- liggen t.h.v. hilus
- produceren testosteron
- histologisch gelijk aan Leydigcellen in testes
herhaling corpora
- corpus rubrum
  - corpus luteum
    - corpus albicans (geen bevruchting)
    - corpus luteum graviditatis (wel bevruchting)

Fig 3.07

tuba uterina = salpinx
- 10-12cm lang
- naar posterieur gekromd
vier delen
- infundibulum
  - fimbriae
    - 1 fimbria ovarica: vergroeid met ovarium
- ampulla
  - typische plaats bevruchting
    - pathologie: ectopische zwangerschap
      - foute locatie
        
        in infundibulum
        
        in pars uterina
        
        in cervix
        
        abdominaal
        
        ...
      - levensbedreigend door bloeding
  - dunne wand
  - breed lumen
- isthmus
  - dikwandig
  - nauw lumen
- pars uterina
  - ostium uterinum tubae
merk op: rechtstreeks pad van buitenwereld naar buikholte
- gevaar voor pathogenen

Fig 3.08
	![308r]

tuba uterina = salpinx
mucosa
- = epitheel = lamina propria
- longitudinale plooien
  - vertakt (doolhof)
  - vooral in ampulla
tunica muscularis
- dik, circulair
- dun, longitudinaal
- peristaltiek
serosa
- bindweefsel + mesotheel
- ~= peritoneum

Fig 3.09

zie Fig 3.03

Fig 3.10
	![310r]

eenlagig cilindrisch epitheel
vier types cellen
- trilhaarcellen
  - kinocilia
- kliercellen
- stiftcellen
  - afstervende trilhaar/kliercellen
- basale cellen
  - reservecellen
  - lymfocyten
bevat vocht

Fig 3.11

uterus (sagittale doorsnede)
corpus uteri
- cavum uteri
isthmus uteri = onderste uterien segment
- canalis isthmi
cervix uteri
- canalis cervicis
- ostium uteri
- portio supravaginalis
- portio vaginalis
  - puilt uit in vagina
hoeken
- corpus - cervix
  - anteflexie (default) vs retroflexie
  - door lig. teres
- cervix - vagina
  - anteversie (default) vs retroversie
  - "-versie kan gyneacoloog zien"
- pathologie: uterine prolapse
  - in menopauze
  - of na zwangerschap
  - problemen met blaas en stoelgang
visceraal peritoneum
- deels intraperitoneaal
- geen meso
- excavatio vesico-uterina
- excavatio recto-uterina = Douglasholte

Fig 3.12

uterus (frontale doorsnede)
fundus uteri
uterushoorn
- tuba uterina
- lig. teres uteri
- lig. ovarii prorpium
driehoekig
cavum uteri
canalis isthmi
canalis cervicis = endocervicaal kanaal
ostium uteri = baarmoedermond
- para 0 (nog geen kinderen)
  - ronde opening
- para
  - spleetvormig
    - ventrale lip
    - dorsale lip

Fig 3.13

uterus (dwarse doorsnede)
cavum
visceraal peritoneum
lig. latum
- parametrium
  - bloedvaten

Fig 3.14

dwarse doorsnede door bekken
- sacrum
- ala ossis ilii
- apertura pelvis superior
- rectum
- excavatio recto-uterina = Douglasholte
- cervix (portio supravaginalis)
- blaas
  - ureters
  - urethra
- symphysis pubis
- fixeeraparatuur van uterus
  - lig. teres uteri
  - lig. latum
  - retinacula uteri (blauw)
    - drie paar ligamenten
    - ligg. cardinalia (Mackenrodt)
      - in basis van parametrium van lig. latum
      - cervix-bekkenwand
    - ligg. pubovesicalia
      - cervix-symphysis pubis
    - plicae recto-uterinae = sacro-uteriene banden
      - cervix-sacrum + rectum
      - vormen rand Douglasholte

Fig 3.15
	![315r]

lumen
endometrium = baarmoederslijmvlies
- 1 cm
- innesteling
- klierbuizen + stroma
myometrium
- 3-4cm (niet zwanger)
- gladde spiercellen
- zwangerschap
  - hyperplastisch: meer
  - hypertroof: groter
serosa = visceraal peritoneum

Fig 3.16
	![316r]

lumen
eenlagig cilindrisch epitheel
endometrium
- functionalis
  - afgebroken tijdens menstruatie
  - tubulaire klierbuizen
  - stroma
    - bevatten veel lysosomen
      - membranen in stand gehouden door oestrogeen en progesteron
  - spiraalarteriolen
    - invasie door placenta
- basalis
  - basale arteriolen
myometrium
- a. uterina
serosa
- mesotheel
- bindweefsel

Fig 3.17
	![317r]

menstruele cyclus
- proliferatie
  - opbouw functionalis
  - klierbuizen: recht
  - epitheel
    - pseudomeerlagig
    - mitose
  - stroma: spoelvormig
- ovulatie
- secretie
  - o.i.v. progesteron
  - klierbuizen: kronkelen
  - epitheel
    - eenlagig
    - geen mitose
    - secretievacuolen
      - sub- -> supranucleair -> lumen
  - stroma
    - polygonaal
    - glycogeen + vetstapling (= decidualisatie)
- menstruatie

Fig 3.18
	![318r]

Fig 3.19

Fig 3.20
	![320r]

cervix
canalis cervix = endocervix
- spoelvormig: breder in midden
- plicae palmatae
  - dorsaal
  - ventraal

Fig 3.21
	![321r]

endocervix
- bindweefsel i.p.v. glad spierweefsel
- eenlagig cilindrisch mucineus epitheel
  - produceert mucus
    - functie: afweer
- schuine klierbuizen = crypten
  - 5mm diep
squamo-columnale junctie = transformatiezone
- overgang van epitheel
- pathologie: HPV
  - screening vanaf 25 jaar: uitstrijkje
  - behandeling: conisatie m.b.v. colposcope
exocervix
- buiten ostium
- meerlagig niet-verhoornd plaveiselepitheel
  - om tegen zure vaginale pH bestand te zijn

Fig 3.22

vagina: frontale doorsnede
cervix
- portio supravaginalis
- portio (infra)vaginalis
vagina
- fornix
  - posterieur
  - anterieur
- rugae vaginales

Fig 3.23

Douglasholte
cervix
vagina
- fornix
- mucosa
  - epitheel
  - lamina propria
- tunica muscularis
- rectovaginaal septum (Denonvilliers)
  - klievingsvlak: nuttig voor chirurgen
vulva
- vestibulum vaginae
- urethra

Fig 3.24
	![324r]

vagina: epitheel
- meerlagig niet-verhoornd plaveiselepitheel
- stapelt glycogeen o.i.v. oestrogeen
- lagen
  - basaal membraan
  - basale cellen
  - parabasale cellen
  - intermediaire cellen
  - oppervlakkige cellen
    - apoptose
melkzuurbacterie: glycogeen -> melkzuur
- lage pH
vier afweersystemen
- lymfocyten in tuba uterina
- mucusprop in endocervicaal kanaal
- zure vagina pH
- menstruatie

Fig 3.25

mons pubis
- vetkussen
- behaard
labium maius
- mv: labia maiora
- behaard
- commissura anterior
- commissura posterior
- rond bulbus vestibuli
  - in voorste 2/3
labium minor
- niet behaard
- preputium clitoridis
- clitoris
- frenulum clitoridis
vestibulum vaginae
- ventrale helft
  - glandulae vestibulares minores
- dorsale helft
  - glandula vestibularis maior (Bartholin)
    - in labium maior: achterste 1/3
    - in spatium perinei superficialis
- urethra
- para-urethrale klieren (Skene) (x2)
  - cf. prostaat
- vagina
  - carunculae hymmenales (littekens)
anus

Fig 3.26
	![326r]

Bartholinklier
tubulo-acinaire kliertrossen
fibreus omhulsel
eenlagig mucineus epitheel
- produceert mucus

Fig 3.27
	![327r]

cf. scrotum
a. iliaca externa (AEI)
- a. epigastrica inferior
  - a. ligamenti teritis uteri
    - loopt langs lig. teres
    - cf. a. cremasterica
- lig. inguinale
- a. cx. ilium superficialis
- a. femoralis (AF)
  - a. profunda femoris
  - a. epigastrica superficialis
  - aa. pudendae externae
    - rr. labiales anteriores (!)
      - voorste deel vulva
    - rr. inguinales

Fig 3.28

cf. man
a. pudenda interna (verloop!)
- kanaal Alcock
- rr. labiales posteriores (!)
  - achterste deel
- naar zwellichamen
  - a. bulbi vestibuli
    - bulbus vestibuli
  - a. profunda clitoridis
    - clitoris
  - a. dorsalis clitoridis
    - clitoris

Fig 3.29

perineum + labia maiora
- nodi lymphatici inguinales superifiales
clitoris + labia minora
- nodi lymphatici inguinales profundi
- nodi lymphatici iliaci interni
pathologie: vulva kanker
- bij oudere vrouwen
- nakijken als je opgezette lymfeknopen voelt in lies

Fig 3.30

cf. man
plexus lumbalis
- n. ilioinguinalis
  - nn. labiales anteriores
- n. genitofemoralis
  - r. genitalis
    - nn. labiales anteriores
plexus sacralis
- n. pudendus
  - nn. labiales posteriores
- n. cutaneus femoris posterior
  - rr. perineales
autonome bezenuwing
- nn. cavernosi

Fig 3.31

achteraanzicht
blaas
ureters (groen)
vier bronnen
- aorta abdominalis
  - (1) a. ovarica (in lig. suspensorium en mesovarium)
    - r. tubarius
- a. iliaca interna (AII)
  - (2) a. uterina
    - dikke opstijgende tak
      - rr. helicini (!= aa. helicinae in corpus cavernosum)
        
        a. arcuata
      - r. ovaricus
      - r. tubarius
    - dunne dalende tak
    - (3) a. vaginalis
- (4) a. pudenda interna
  - distale vagina

Fig 3.32
	![332r]

zijaanzicht
tuba uterina
ovarium
uterus
vagina
peritoneale plooi (blauw)
- lig. latum
a. iliaca interna
- a. uterina
  - over ureter

Fig 3.33

nodi lymphatici lumbales
- fundus uteri
- tubae
- ovaria
nodi lymphatici sacrales
- cervix
nodi lymphatici iliaca interni
- vagina
- cervix
nodi lymphatici iliaca externi
- vagina
- corpus uteri
- fundus uteri
- tubae
- ovaria
nodi lymphatici inguinales superficiales
- fundus uteri
- tubae
- ovaria

Histologie

geen leerstof
- enkel smartzoom
preparaten
- ovarium follikelfase
- corpus luteum + ampulla
- corpus albicans + isthmus
- uterus, endometrium groeifase
- endometrium secretiefase

4 Vrouwelijke borst (mamma)

Anatomie

Fig 4.02

sternum
clavicula
rib II - VI
mixaxillaire lijn
m. pectoralis major
kwadranten
- boven-buiten
  - axillaire uitloper
  - meeste kans op tumoren
- boven-binnen
- onder-buiten
- onder-binnen
a. thoracica interna = a. mammaria interna
- rr. perforantes
  - rr. mammarii mediales
v. thoracica interna
a. thoracica lateralis
- rr. mammarii laterales
aa. intercostales posteriores 2-6
- rr. mammarii/cutanei? laterales
v. thoracica lateralis
v. thoraco-epigastrica
plexus venosus areolaris

Fig 4.04

m. pectoralis major
fascia pectoralis
retromammaire ruimte
- losmazig BW
lobi = segmenten
- kegelvormig
- 15-20
ductus galactoforus = ductus lactiferus
- 1 per lobus/segment
sinus lactiferus
subsegmentaire ductus
terminale ductulus
lobulus
- != lobus
- secretoire eenheid
- gewijzidge apocrieen zweetklier
  - dus in subcutis
papilla = tepel
areola = tepelhof
- gladde spiercellen in dermis
  - erectie
- tuberkel van Montgomery
  - hypertrofische sebumklieren
  - produceren talg
  - houden huid soepel tijdens borstvoeding
ligg. suspensoria van Cooper
- huid -> fascia

Fig 4.05

interlobulair BW
- niet hormoongevoelig
intralobulair BW
- losmazig
- celrijk
- hormoongevoelig
lobulus
- terminale ductulus
- acinus

Fig 4.06

acinus
- basale membraan
- myo-epitheelcel
  - hypofyse > oxytocine: contractie
- klierepitheelcel
  - hypofyse > prolactine: secretie
zwanger: acinus -> alveolus (groter, meer)

Fig 4.07

sternum
clavicula
m. pectoralis minor
a. axillaris
v. axillaris
nn. intercostales 2-6
- sensiebel
- autonoom
- tepel: 4
- rr. cutanei anteriores
- rr. cutanei laterales
subareolaire plexus
- 6 afvoerwegen
  - nodi langs vasa epigastrica
  - contralaterale borst
  - nodi lymphatici parasternales
  - nodi lymphatici interpectorales
    - 1-2
    - = lymfeknopen van Rotter
    - in ruimte van Rotter
    - tussen m. pectoralis maior en m. pectoralis minor
  - (!) nodi lymphatici axillares (~50%)
    - 20-40
    - levels (belangrijk bij borstkanker)
      - lage groep (level 1)
      - middelste groep (level 2)
      - bovenste/apicale groep (level 3)
  - nodi lymphatici supraclaviculares
  - laatste 3: 75%

Histologie

geen leerstof