Anatomie en functie van het menselijk bewegingsstelsel (2022-2023)

Praktisch

• 9 stp (oud curriculum)
• jaarvak
• prof. P. Herijgers (decaan)
• cursus: Acco, excl. tekeningen uit de les
• examen
  • 1 vraag per hoofdstuk
    • heel sterke focus op bovenste en onderste ledematen
      • minder op voet, hand
    • minder op andere hoofdstukken (rug, thorax, abdomen, pelvis, hoofd, nek)
  • bij elke tekening
    • orienteren
      • superieur/lateraal/…
      • voor-achter/boven-onder/…
  • puntenverdeling
    • grote open vraag (5/20)
      • bespreek regio/compartiment
        • grenzen afbakenen
      • bespreek van
        • exorotatoren heup
        • evertoren voet
        • ...
    • vijf kleine open vragen (5/20)
      • plexus
        • context: waar gelegen
        • rr. ant.
        • schema
        • waar gaan zenuwen heen? (high level)
      • kleine tekening (wervel, tarsal, …)
      • bloedvaten (komt verder amper aan bod)
      • biomechanica
        • welke hefboom
        • effect van spier
      • ...
    • meerkeuzevragen (5/20)
    • 10 structuren op tekening benoemen (5/20)
      • meestal Gray's
      • soms Sobotta

Afkortingen

• arteria: a.
• arteriae: aa.
• vena: v.
• venae: vv.
• ductus: d.
• nervus: n.
• nervi: nn.
• musculus: m.
• musculi: mm.
• musculi (genitief): mi.
• ligamentum: lig.
• ligamenta: ligg.
• articulatio: art.
• ramus: r.
• rami: rr.
• processus: proc.
• processus (mv.): procc.
• truncus: tr.
• circumflexa: cx.
• cartilago: c.
• cartilagines: cc.
• MT: os metatarsale
• MC: os metacarpale
• PIP: proximal interphalangeal joints
• DIP: distal interphalangeal joints
• MCP: metacarpophalangeal joints

Overzicht

Ossa

• som: 197/206
  • excl. sommige beenderen uit de schedel

Nominatief (enkelvoud)	Nominatief (meervoud)	Genitief (enkelvoud)	Type	Aantal	Figuur
atlas	atlantes?	atlantis	onregelmatig	1	3.5
axis	axides?	axis	onregelmatig	1	3.6
vertebra cervicalis	vertebrae cervicales	vertebrae cervicalis	onregelmatig	5	3.4
vertebra thoracica	vertebrae thoracicae	vertebrae thoracicae	onregelmatig	12	3.7
vertebra lumbalis	vertebrae lumbales	vertebrae lumbalis	onregelmatig	5	3.8
os sacrum (S1-S5)	ossa sacra	ossis sacri	onregelmatig	1	3.9
os coccygis	ossa coccyges	ossis coccygis	onregelmatig	1	/
costa I-XII	costae	costae	plat	24	4.3, 4.4
sternum	sterna	sterni	plat	1	4.5, 7.5
os coxae	ossa coxae	ossis coxae	plat	2	5.3, 5.4, 6.1, 6.3
femur	femora	femoris	lang	2	6.2, 6.5
patella	patellae	patellae	sesamoid	2	6.6
tibia	tibiae	tibiae	lang	2	6.7, 6.8, 6.19, 6.21
fibula	fibulae	fibulae	lang	2	6.9, 6.20, 6.21
talus	tali	tali	onregelmatig	2	6.27
calcaneus	calcanei	calcanei	onregelmatig	2	6.28
os naviculare	ossa navicularia	ossis navicularis	onregelmatig	2	6.29
os cuneiformis	ossa cuneiformia	ossis cuneiformis	onregelmatig	6	6.30, 6.31, 6.32
os cuboideum	ossa cuboidea	ossis cuboidei	onregelmatig	2	6.30, 6.31, 6.32
os metatarsale I-V	ossa metatarsi	ossis metatarsalis	lang	10	6.30, 6.31, 6.32
phalanx proximalis I-V	phalanges proximales	phalangis proximalis	lang	10	6.30, 6.31, 6.32
phalanx media II-V	phalanges mediae	phalangis mediae	lang	8	6.30, 6.31, 6.32
phalanx distalis I-V	phalanges distales	phalangis distalis	lang	10	6.30, 6.31, 6.32
clavicula	claviculae	claviculae	lang	2	7.2, 7.5, 7.6
scapula	scapulae	scapulae	plat	2	7.3, 7.6, 7.7
humerus	humeri	humeri	lang	2	7.4, 7.7, 7.18, 7.21
radius	radii	radii	lang	2	7.19, 7.27, 7.29, 7.21
ulna	ulnae	ulnae	lang	2	7.20, 7.28, 7.29, 7.21
os scaphoideum	ossa scaphoidea	ossis scaphoidei	onregelmatig	2	7.37
os lunatum	ossa lunata	ossis lunati	onregelmatig	2	7.37
os triquetrum	ossa triquetra	ossis triquetri	onregelmatig	2	7.37
os pisiforme	ossa pisiformia	ossis piriformis	onregelmatig	2	7.37
os trapezium	ossa trapezoidea?	ossis trapezi	onregelmatig	2	7.37
os trapezoideum	ossa trapezoidea	ossis trapezoidei	onregelmatig	2	7.37
os capitatum	ossa capitatia	ossis capitati	onregelmatig	2	7.37
os hamatum	ossa hamata	ossis hamati	onregelmatig	2	7.37
os metacarpale I-V	ossa metacarpalia	ossis metacarpalis	lang	10	7.37
phalanx proximalis I-V	phalanges proximales	phalangis proximalis	lang	10	7.37
phalanx media II-V	phalanges mediae	phalangis mediae	lang	8	7.37
phalanx distalis I-V	phalanges distales	phalangis distalis	lang	10	7.37
os frontale	ossa frontalia	ossis frontalis	plat	1	/
os temporale	ossa temporalia	ossis temporalis	onregelmatig	2	/
os parietale	ossa parietalia	ossis parietalis	plat	2	/
os occipitale	ossa occipitalia	ossis occipitalis	plat	1	/
os zygomaticum	ossa zygomatica	ossis zygomatici	onregelmatig	2	/
os sphenoidale	ossa sphenoides	ossis sphenoidalis	onregelmatig	1	/
os nasalis	ossa nasalia	ossis nasalis	plat	2	/
os lacrima	ossa lacrimalia	ossis lacrimalis	plat	2	/
vomer	vomeres?	vomeris	plat	1	/
maxilla	maxillae	maxillae	onregelmatig	2	/
mandibula	mandibulae	mandibulae	onregelmatig	1	8.1, 8.2, 8.3, 8.4
os hyoideum	ossa hyoidea	ossis hyoidei	onregelmatig	1	8.5
os palatinum	ossa palatina	ossis palatini	onregelmatig	2	/

Musculi

• soorten spieren
  • 
  • (a) spoelvormig
  • (b) tweekoppige spier (biceps)
    • m. biceps brachii
    • m. biceps femoris
    • m. gastrocnemius
    • m. sternocleidomastoideus
    • m. supinator
    • m. flexor carpi ulnaris
    • m. pronator teres
    • m. adductor pollicis
    • m. flexor digitorum superficialis
    • m. rectus femoris
    • m. adductor hallucis
  • meerkoppige spier
    • m. triceps brachii
    • m. triceps surae
      • m. soleus
      • m. gastrocnemius
    • m. deltoideus
    • serratus?
    • diaphragma?
  • (c) Tweebuikige spier
    • m. omohyoideus
    • m. occipitofrontalis
    • m. digastricus
  • (d) Platte spier
    • m. obliquus externus abdominis
    • m. obliquus internus abdominis
    • m. transversus abdominus
    • m. rectus abdominis
    • m. trapezius
    • m. lattisimus dorsi
    • m. serratus anterior
    • mm. intercostales intimi?
    • mm. intercostales interni
    • mm. intercostales externi
    • m. pectoralis maior
  • (e) intersectiones tendineae
    • m. rectus abdominis
  • (f) unipennate spier
    • m. peroneus longus, brevis, tertius
    • spieren in hand, voet?
  • (g) bipennate spier
    • m. rectus femoris
  • multipennate spier
    • m. deltoideus
    • m. soleus

1 Algemene begrippen

• anatomie
  • systematisch
    • per systeem
    • focus van deze cursus
  • topografisch
    • per regio
• standaard anatomische positie
  • rechtop
  • handpalmen naar voor
    • maximaal gesupineerd
• anatomische vlakken
  • coronale = frontale vlak
  • sagittale vlak
    • speciaal geval: mediane vlak
  • transversale = horizontale = axiale vlakken
• termen
  • ligging
    • anterior (ant.) = ventralis
    • posterior (post.) = dorsalis
    • medianus (op de mediaan)
    • medialis (med.; naar de middellijn)
    • lateralis (lat.; naar de zijkant)
    • superior (sup.)
    • inferior (inf.)
    • proximalis
    • distalis
    • cranialis
    • caudalis
    • superficialis
    • profundus
    • circumflexa (cx.)
  • beweging
    • flexio
    • extensio
    • abductio
    • adductio
    • rotatio
    • circumductio
    • voor handen (en voeten)
      • pronatio
      • supinatio
        • "kom soep"
    • voor voeten
      • eversio
      • inversio
• fascia
  • != facies (vlak)
  • bindweefselig vlies
  • soorten
    • oppervlakkig vs diep
    • dik (compartimenten) vs dun (o.a. individuele spieren)
    • septum intermusculare

Cartilago

• types
  • cartilago hyalina
    • gladde gewrichtsvlaktes
    • 1-5 mm
  • elastisch
    • buigzamer
    • oorschelp
    • epiglottis
  • fibrocartilagineus = fibreus
    • bestand tegen druk en rek
    • meniscus
      • knie
    • discus intervertebralis
• geen bloedvaten of zenuwen

Os

• os longum
• os planum
  • sandwhich
    • cortex
    • rood merg
    • cortex
• os irregulare
• os sesamoideum
  • in pezen met veel spanningsopbouw

Fig 1.01

Fig 1.01 - opbouw van een lang bot

• periosteum = beenvlies
• substantia corticalis
  • corticaal bot = cortex
• substantia spongiosa
  • tracebulair bot
• caput / epiphysis
• collum / metaphysis
• corpus / diaphysis
• facies articularis
• kanalen van Havers

Diarthrosis

• = synoviaal gewricht
  • andere types gewrichten: zie appendix
• cartilago hyalina
• cavum articulare
• synovia
  • = synoviaal vocht
• membrana synovialis
  • slijmvlies
  • produceert synovia
• capsula fibrosis
• bursa
• vagina synovialis
• discus articularis
  • voorbeelden
    • articulatio sternoclavicularis
    • distale ulna
    • articulatio temporomandibularis

Musculus

• samenwerking
  • agonist
    • primaire spier bij beweging
  • synergist
  • antagonist
• origo
  • minst beweeglijk
  • meestal proximaal
• insertio
  • meest beweeglijk
  • meestal distaal
• venter
• caput
• tendo

2 Biomechanica

• arbeid
  • $W = \vec F \cdot \vec{\Delta x} = F \Delta x \cos \theta$
• Newton
  • eerste wet
    • traagheid
  • tweede wet
    • $\vec F = \frac{d\vec p}{dt} = m\vec a$
  • derde wet
    • actie-reactie
• moment
  • $\vec M = \vec d \times \vec F = \vec e \times \vec F_a$
  • $M = dF \sin \theta$
  • methode 1 (klassiek)
    • $d$: kortste afstand tussen as en krachtvector
    • $\vec d$ loodrecht op $\vec F$
  • methode 1 (voorkeur prof)
    • $\vec e$: van as naar aanhechtingspunt $F$
    • $\vec F_a$: component van $\vec F$ loodrecht op $\vec e$

• hefbomen
  • $\dfrac{d_{last}}{d_{macht}} = \dfrac{F_{macht}}{F_{last}}$
  • drie componenten
    • load L
    • fulcrum F
    • effort E
  • eerstegraads (LFE)
    • centraal: F
    • voorbeelden
      • wip
      • schaar
      • atlanto-occipitaal nekgewricht
      • zwevende voet
  • tweedegraads (FLE)
    • centraal: L
    • zeldzamer omdat scharnier en pees vaak dicht tegen elkaar liggen
      • tegenvoorbeeld: spier met lange pees zoals m. extensor digitorum longus
    • voorbeelden
      • notenkraker
      • kruiwagen
      • teenstand
      • dijbeen al zittend opheffen
  • derdegraads (LEF)
    • centraal: E
    • meest voorkomend
    • voorbeelden
      • pincet
      • flexie voorarm
      • bijten
      • met vinger op knop duwen
• stabiliteit
  • factoren
    • massamiddelpunt = zwaartepunt
    • steunvlak
    • massa lichaam
    • lijn zwaartekracht
  • types
    • stabiel evenwicht
      • zwaartepunt boven steunvlak
    • onstabiel evenwicht

• scharnier: sagittale as
• m. supraspinatus
  • altijd abductie
• m. deltoideus
  • hoek < 15 graden: adductie
  • hoek > 15 graden: abductie
• tip
  • herhaal oef voor 2 andere assen (verticaal en frontaal)
  • m. teres maior en minor voor endo- en exorotatie
• in realiteit: complexe beweging rond meerdere assen
• op examen: beweging rond 1 as

3 Dorsum

Osteologie

Columna vertebralis

• grootte: C < T < L
• promontorium: hoek L5 -> sacrum
• bewegingen
  • flexie vs extensie
  • rotatie

Fig 3.01

Figuur 3.1. De rug, overzicht

• os occipitale > proc. mastoideus
• 7 vertebrae cervicales: C1-C7
  • kleinst
• 12 vertebrae thoracicae: T1-T12
  • = vertebrae dorsales
  • waar costae aanhechten
• 5 vertebrae lumbales: L1-L5
  • grootst
• os sacrum
  • fusie van S1-S5
• os coccygis = coccyx
• discus intervertebralis
• medulla spinalis = ruggenmerg
  • niet te verwarren met beenmerg
• cauda equina = paardenstaart
• promontorium
  • hoek van L5 naar os sacrum
• bewegingen
  • flexie / extensie
  • rotatie

Fig 3.02

Figuur 3.2. Krommingen van de wervelzuil

• embryo
  • hoofd
  • stuit
  • enkel kyphose
• volwassen
  • lordosis cervicalis
  • kyphosis thoracica
  • lordosis lumbalis
    • uniek in mens
  • kyphosis sacralis
• merk op
  • n. C1-C7 boven wervel C1-C7
  • n. C8 onder wervel C7
  • n. T1-L5 onder wervel T1-L5
  • n. coccygeus = "Co"
• pathologie
  • scoliose: kromming in frontale vlak

Vertebrae

Fig 3.03

Figuur 3.3. Algemene opbouw wervel

• corpus vertebrae
  • concaaf
  • ruwe vlakken
• arcus vertebrae
  • pediculus (dun)
  • lamina (dikker)
• proc. spinosus (x1)
• proc. transversus (x2)
• proc. articularis superior (x2)
• proc. articularis inferior (x2)
• foramen vertebrale
• canalis vertebralis
  • gevormd door foramen vertebrale
• foramen intervertebrale
• n. spinalis (x31 = 8+12+5+5+1)
  • door foramen intervertebrale
  • r. anterior
    • dikker
  • r. posterior
    • dunner
• discus intervertebralis
  • anulus fibrosus
  • nucleus pulposus

Fig 3.04

Cervicaal

Figuur 3.4. Cervicale wervel (C3-C7)

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:BodyParts3D_Cervical_vertebrae.stl#/media/File:BodyParts3D_Cervical_vertebrae.stl
• C7 = vertebra prominens
• proc. spinosus
  • bified (behalve C1 en C7)
  • kort
• proc. transversus
  • bified
  • op corpus
• proc. articularis superior
  • in frontaal vlak
  • dorsaal gericht
• proc. articularis inferior
  • in frontaal vlak
  • ventraal gericht
• canalis vertebralis
  • driehoekig
• foramen transversarium
  • a. vertebralis
• sulcus nervi spinalis
  • n. spinalis
  • m. scalenus medius
• tuberculum anterius
  • m. scalenus anterior
• tuberculum posterius
  • m. scalenus posterior

Fig 3.05

Figuur 3.5. Atlas (C1)

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:BodyParts3D_FJ6295_Atlas.stl#/media/File:BodyParts3D_FJ6295_Atlas.stl
• functie: ja knikken
• massa lateralis (x2) i.p.v. corpus vertebrae
• arcus anterior
• tuberculum anterius
• fovea dentis
• arcus posterior i.p.v. arcus vertebrae
• tuberculum posterius i.p.v. proc. spinosus
• fovea articularis superior i.p.v. proc. articularis superior
• fovea articularis inferior i.p.v. proc. articularis inferior
• dens axis (C2)
• lig. transversum atlantis
• a. vertebralis
• sulcus arteriae vertebralis

Fig 3.06

Figuur 3.6. Axis (C2)

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:BodyParts3D_FJ6296_Axis.stl#/media/File:BodyParts3D_FJ6296_Axis.stl
• functie: nee knikken
• hangman's fracture: breuk C2-C3 -> ademhaling valt stil
• geen proc. articularis superior (wel inferior)
• apex
• dens axis
• lig. transversum atlantis
• lig. apicis dentis
• lig. alare
• facies articularis anterior dentis
  • fovea dentis
• facies articularis superior
  • massa lateralis
• facies articularis posterior dentis
  • lig. transversum atlantis

Dorsaal

Fig 3.07

Figuur 3.7. Dorsale wervels (T1-T12)

• gewrichtsvlak op proc. transversus waar rib op rust
  • voorbeeld: rib V zit tussen T4 en T5 en rust op proc. transversus van T5
• extra gewrichtsvlakken voor ribben
  • meestal boven en onder
  • niet op C7
• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:BodyParts3D_Rib_cage.stl#/media/File:BodyParts3D_Rib_cage.stl
• geen foramen transversarium in proc. transversus
• fovea costalis superior
• fovea costalis inferior
• fovea costalis transversalis
  • tuberculum costae (synoviaal)
• costa
• discus intervertebralis
  • nucleus pulposus
  • anulus fibrosus

Lumbaal

Fig 3.08

Figuur 3.8. Lumbale wervels (L1-L5)

• proc. transversus
  • proc. costalis
  • proc. accessorius
  • proc. mamillaris
• proc. articularis superior
  • in sagittaal vlak

Eigenschap	C	T	L
aantal	7	12	5
kromming	lordose	kyphose	lordose
corpus	klein	middel, fovea costalis	groot
proc. spinosus	bified, kort	caudaal	sagittaal
proc. transversus	bified, foramen transversarium	gewricht met rib, op arcus	trified, op arcus
proc. art. sup.	in hellend vlak (dorsaal)	in frontaal vlak (dorsaal)	in sagittaal vlak (mediaal)
proc. art. inf.	in hellend vlak (ventraal)	in frontaal vlak (ventraal)	in sagittaal vlak (lateraal)
canalis vertebralis	driehoekig	rond	driehoekig

Sacraal

Fig 3.09

Figuur 3.9. Sacrum (S1-S5)

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:BodyParts3D_FJ6484_Sacrum.stl#/media/File:BodyParts3D_FJ6484_Sacrum.stl
• anatomische variaties: 4-6 sacrale wervels
• facies pelvina
  • proc. articularis superior
  • foramina sacralia anterioria/pelvina
    • cf. foramen intervertebrale
  • n. spinalis > r. anterior (S1-S5)
  • linea transversa
  • basis ossis sacri
  • apex ossis sacri
  • facies auricularis
  • tuberositas sacralis
  • canalis sacralis
  • ala sacralis
• facies dorsalis
  • foramina sacralia doralia/posterioria
  • crista sacralis mediana
    • cf. proc. spinosus
  • crista sacralis intermedia
  • crista sacralis lateralis
  • hiatus sacralis

Varia

Fig 3.10

Figuur 3.10. Tussenwervelschijven en apophysaire gewrichten

• gewrichten
  • tussenwervelschijven
  • apophysaire gewrichten
    • tussen procc. articulares
  • articulatio atlanto-occipitalis, tussen
    • os occipitale > condyli occipitales
    • atlas > massae laterales > foveae articulares superiores
  • articulatio atlanto-axialis
• discus intervertebralis
  • nucleus pulposus
    • gelatineus
  • anulus fibrosus
    • collageen
• ligamentum longitudinale anterius (LLA)
  • van periosteum schedel tot facies pelvina
• ligamentum longitudinale posterius (LLP)
  • in canalis vertebralis
  • verlengde van membrana tectoria
• ligamentum flavum
  • gele ligament
• ligamentum interspinale
• ligamentum supraspinale
• ligamentum intertransversarium

Fig 3.11

Figuur 3.11. Ligamenten van de rug

• os occipitale
  • periosteum
  • foramen magnum
• atlas (C1)
  • tuberculum anterius
  • tuberculum posterius
• axis (C2)
  • dens axis
    • lig. apicis dentis
    • (lig. alare)
• canalis vertebralis
• lig. longitudinale anterius (LLA)
• lig. longitudinale posterius (LLP)
• lig. flavum
• lig. interspinale
• lig. supraspinale
• lig. intertransversarium
• lig. nuchae
  • sagittaal vlies
  • C1-C7
• membrana atlanto-occipitalis anterior
• membrana atlanto-occipitalis posterior
• membrana tectoria
  • vervolg LLP

Fascia thoracolumbalis

• aanhechtingen
  • mediaal: proc. spinosus
  • lateraal: angulus costae
  • lumbaal
    • posterieure laag
      • dik
      • proc. spinosus L1-5 + sacrum
    • middenste laag
      • mediaal: proc. transversus L1-5
      • caudaal: crista iliaca
      • craniaal: rib XII
    • diepe laag
      • anterieur van m. quadratus lumborum
      • mediaal: proc. transversus L1-5
      • caudaal: crista iliaca
      • craniaal: vormt lig. arcuatum (zie diaphragma)

Myologie

• intrinsiek
  • houding
  • beweging rug
  • dieper
• extrinsiek
  • beweging ribben, armen t.o.v. rug
  • oppervlakkiger

Diepe groep

• van oppervlakkiger naar dieper
• zenuw: n. spinalis > rr. posteriores
• TODO spiertabel

Spinotransversaal

• proc. spinosus -> proc. transversus
• m. splenius capitis
• m. splenius cervicis

M. erector spinae

• mediaal
  • m. spinalis capitis
  • m. spinalis cervicis
  • m. spinalis thoracis
• intermediair
  • m. longissimus capitis
  • m. longissimus cervicis
  • m. longissimus thoracis
• lateraal
  • m. ileocostalis cervicis
  • m. ileocostalis thoracis
  • m. ileocostalis lumborum

Transversospinaal

• proc. transversus -> proc. spinosus
• m. semispinalis capitis
• m. semispinalis cervicis
• m. semispinalis thoracis
  • 4-6 niveaus
• m. multifidus
  • 2-4 niveaus
• mm. rotatores
  • 1-2 niveaus
• (m. levatores costarum)

Suboccipitale driehoek

• hoekpunten
  • C2 > proc. spinosus
  • C1 > proc. transversus
  • occiput lateraal
• structuren
  • n. spinalis C1 (r. posterior) = n. suboccipitalis
  • a. vertebralis
    • vanuit foramen transversarium
• TODO spiertabel
  • zenuw: n. suboccipitalis
  • m. rectus capitis posterior minor
    • geen deel van driehoek
  • m. rectus capitis posterior maior
  • m. obliquus capitis superior
  • m. obliquus capitis inferior

4 Thorax

• quadriplegie
  • verlamd aan vier ledematen
  • bv. breuk t.h.v. C6
    • ademhaling intact
    • n. phrenicus: C3-C5
• ademhaling
  • sternum: pump handle
  • costae: bucket handle

Fig 4.01

Figuur 4.1. Opbouw thorax

• apertura thoracis superior
  • helt naar voor
• apertura thoracis inferior
• sternum
• arcus costalis
  • ribben VIII-X
• diaphragma
  • koepelvormig
• cavitas thoracis

Fig 4.02

Figuur 4.2. Delen van de thorax

• pars muscularis diaphragmae
• centrum tendineum diaphragmae
• mediastinum
  • hart
  • thymus
  • grote bloedvaten
• pleura sinistra
• pleura dextra

Fig 4.03

Figuur 4.3. Rib algemeen

• 12 paar ribben
  • 7 costae verae = ware ribben
  • 5 costae spuriae = valse ribben
    • 2 costae fluctuantes (XI, XII)
• caput
  • met facies articularis capitis costae
  • synoviaal gewricht met fovea costalis inf./sup.
  • enkelvoudig voor ribben I, XI, XII
• collum
• corpus
• os costale
• cartilago costalis- cartilagines costales (mv.)
• crista capitis costae
• tuberculum costae
  • mm. levatores costarum
• facies articularis (x2)
  • vertebra > corpus > fovea costalis superior / inferior
• facies articularis tuberculi costae
  • synoviaal gewricht met proc. transversus
• angulus costae
  • m. iliocostalis
• sulcus costae
  • enkel bij ribben II-X
  • binnenkant - onderkant
  • intercostaalbundel: VAN boven naar beneden
    • v. intercostalis
    • a. intercostalis
    • n. intercostalis
• foramen costotransversarium
• lig. capitis costae intra-articulare
• lig. capitis costae radiatum

Fig 4.04

Figuur 4.4. Rib 1

• caput
  • m. scalenus medius
• collum
• corpus
• os costale
• cartilago costalis
• crista capitis costae
• tuberculum costae
• facies articularis tuberculi costae
• foramen costotransversarium
• angulus costae
• sulcus costae
• tuberculum musculi scaleni anterioris
  • m. scalenus anterior
• n. phrenicus
  • naar diaphragma
• sulcus venae subclaviae
• sulcus arteriae subclaviae
• v. subclavia
• a. subclavia
• m. scalenus anterior

Fig 4.05

Figuur 4.5. Sternum

• manubrium
  • 🔗 m. sternocleidomastoideus
  • 🔗 m. sternohyoideus
  • 🔗 m. sternothyroideus
• corpus
• processus xiphoideus
  • zwaardvormig
  • onregelmatig
• clavicula
• incisura jugularis
• incisura clavicularis
• incisura costae primae
  • synchondrose
• incisura costalis III-VII
  • synoviaal
• symphysis sternalis / angulus sterni / hoek van Louis
  • t.h.v. rib II
• intercostaalruimte $i$
  • onder rib $i$
  • 2x11 in totaal

Fig 4.06

Figuur 4.6. Gewrichten van de thorax

• intercostaalspieren
  • m. intercostalis externa / mm. intercostales externi / membrana intercostalis externa
    • schuin naar anterieur
    • nn. intercostales
  • m. intercostalis interna / mm. intercostales interni / membrana intercostalis interna
    • schuin naar posterieur
    • nn. intercostales
  • m. intercostalis intimus / mm. intercostales intimi / geen membrana
    • schuin naar posterieur
    • nn. intercostales
    • vooral lateraal
  • diaphragma
    • n. phrenicus
  • minder belangrijke spieren (nn. intercostales)
    • mm. subcostales
    • m. transversus thoracis
    • m. serratus posterior superior
      • 4 "tanden"
    • m. serratus posterior inferior
      • 4 "tanden"
  • andere structuren
    • sulcus costae
      • intercostaalbundel
        • tussen mm. intercostales interni en intimi
    • fascia endothoracalis
    • pleura parietalis
• gewrichten
  • symphysis (manubrio)sternalis
  • symphysis xiphosternalis
  • articulationes sternocostales
    • synchondrose: meestal enkel rib I
    • synoviaal: typisch ribben II-VII
    • ligg. sternocostalia radiata
    • twee per rib behalve voor I, XI en XII
  • articulationes interchondrales ribben VI-XII
    • soms synoviaal, soms fibreus
  • articulationes costovertebrales
    • articulatio capitis costae
      • lig. capitis costae intra-articulare
      • lig. capitis costae radiatum
    • articulatio costotransversaria
      • foramen costotransversarium

Fig 4.07

Figuur 4.7. Diaphragma

• centrum tendineum
  • klaverblad
  • vergroeid met pericardium
• sternum > proc. xiphoideus
• costae
• pars muscularis
  • pars sternalis (partis muscularis diaphragmae)
    • naar processus xiphoideus
  • pars costalis (partis muscularis diaphragmae)
    • naar rib VII-XII > cartilago costalis
  • pars lumbalis (partis muscularis diaphragmae)
    • crus dextrum
      • pars medialis (partis lumbalis partis muscularis diaphragmae)
        • = diaphragmapijler
        • L1-L3 ventraal
      • pars lateralis (partis lumbalis partis muscularis diaphragmae)
    • crus sinistrum
      • pars medialis (partis lumbalis partis muscularis diaphragmae)
        • L1-L2 ventraal
        • korter, dikker dan rechts
      • pars lateralis (partis lumbalis partis muscularis diaphragmae)
• lig. arcuatum medianum
  • over aorta
• lig. arcuatum mediale
  • over m. psoas maior
• lig. arcuatum laterale
  • over m. quadratus lumborum
• hiatus aorticus
  • T12
• hiatus oesophageus
  • T10, links
• vena cava inferior (VCI)
  • door rechterdeel centrum tendineum
• n. phrenicus
  • bilateraal
  • uit plexus cervicalis > C3-C5 > rr. anteriores
• a. en v. thoracica interna
  • parasternaal
  • wordt vaak gebruikt voor bypass
• m. psoas maior
  • varkenshaasje
• m. quadratus lumborum
  • vierkant

5 Abdomen en pelvis

Fig 5.01

Figuur 5.1. Buikregio’s

Fig 5.02

Figuur 5.2. Bekkenorganen man vs. vrouw

Fig 5.03

Figuur 5.3. Os coxae (externe zijde)

Fig 5.04

Figuur 5.4. Os coxae (pelviene zijde)

Fig 5.05

Figuur 5.5. Ligamenten bekkenwand

Fig 5.06

Figuur 5.6. Buikwand opbouw

Fig 5.07

Figuur 5.7. m. rectus abdominis

Fig 5.08

Figuur 5.8. m. obliquus externus abdominis

Fig 5.09

Figuur 5.9. m. obliquus internus abdominis

Fig 5.10

Figuur 5.10. m. transversus abdominis

Fig 5.11

Figuur 5.11. Fascia transversalis

Fig 5.12

Figuur 5.12. m. iliopsoas

Fig 5.13

Figuur 5.13. m. quadratus lumborum

Fig 5.14

Figuur 5.14. Lieskanaal

Fig 5.15

Figuur 5.15. Plexus lumbalis

Fig 5.16

Figuur 5.16. Plexus sacralis (et coccygealis)

6 Membrum inferius

Fig 6.01

Figuur 6.1. Os coxae

Fig 6.02

Figuur 6.2. Proximale femur (voor- en achteraanzicht)

Fig 6.03

Figuur 6.3. Acetabulum

Fig 6.04

Figuur 6.4. Regio glutea

Fig 6.05

Figuur 6.5. Femur (voor- en achterzijde)

Fig 6.06

Figuur 6.6. Patella

Fig 6.07

Figuur 6.7. Proximale tibia (voor- en achterzijde)

Fig 6.08

Figuur 6.8. Plateau tibial

Fig 6.09

Figuur 6.9. Proximale fibula

Fig 6.10

Figuur 6.10. m. quadriceps femoris

Fig 6.11

Figuur 6.11. m. sartorius

Fig 6.12

Figuur 6.12. Mediaal compartiment

Fig 6.13

Figuur 6.13. Posterieur compartiment

Fig 6.14

Figuur 6.14. Arteria femoralis

Fig 6.15

Figuur 6.15. Oppervlakkig veneus systeem

Fig 6.16

Figuur 6.16. Het kniegewricht

Fig 6.17

Figuur 6.17. Kniegewricht (vervolg)

Fig 6.18

Figuur 6.18. Fossa Poplitea

Fig 6.19

Figuur 6.19. Tibia

Fig 6.20

Figuur 6.20. Fibula

Fig 6.21

Figuur 6.21. Gewrichten tibia-fibula

Fig 6.22

Figuur 6.22. Spieren achterste compartiment

Fig 6.23

Figuur 6.23. Bloedvaten achterste compartiment

Fig 6.24

Figuur 6.24. Zenuwen in het posterieur compartiment

Fig 6.25

Figuur 6.25. Lateraal compartiment

Fig 6.26

Figuur 6.26. Voorste compartiment

Fig 6.27

Figuur 6.27. Talus

Fig 6.28

Figuur 6.28. Calcaneus

Fig 6.29

Figuur 6.29. Os naviculare

Fig 6.30

Figuur 6.30. Lig. deltoideum

Fig 6.31

Figuur 6.31. Laterale ligamenten

Fig 6.32

Figuur 6.32. Intrinsieke voetspieren

Fig 6.33

Figuur 6.33. a. tibialis posterior

7 Membrum Superius

• https://www.youtube.com/watch?v=D1tJO0RW9UM

Fig 7.01

Figuur 7.1. Oppervlakkige venen van het bovenste lidmaat

Fig 7.02

Figuur 7.2. Clavicula

Fig 7.03

Figuur 7.3. Scapula

Fig 7.04

Figuur 7.4. Proximale humerus

Fig 7.05

Figuur 7.5. Articulatio sternoclavicularis

Fig 7.06

Figuur 7.6. Articulatio acronioclavicularis

Fig 7.07

Figuur 7.7. Articulatio glenohumeralis

Fig 7.08

Figuur 7.8. Schouderspieren

Fig 7.09

Figuur 7.9. Posterieure scapulaire regio

Fig 7.10

Figuur 7.10. m. pectoralis maior

Fig 7.11

Figuur 7.11. m. pectoralis minor en subclavius, fascia clavipectoralis

Fig 7.12

Figuur 7.12. m. serratus anterior

Fig 7.13

Figuur 7.13. m. subscapularis

Fig 7.14

Figuur 7.14. m. latissimus dorsi

Fig 7.15

Figuur 7.15. a. axillaris

Fig 7.16

Figuur 7.16. Plexus brachialis

Fig 7.17

Figuur 7.17. Sagittale doorsnede door oksel

Fig 7.18

Figuur 7.18. Humerus

Fig 7.19

Figuur 7.19. Proximale radius

Fig 7.20

Figuur 7.20. Proximale ulna

Fig 7.21

Figuur 7.21. Elleboog

Fig 7.22

Figuur 7.22. Spieren voorste compartiment

Fig 7.23

Figuur 7.23. m. brachialis

Fig 7.24

Figuur 7.24. m. triceps brachii

Fig 7.25

Figuur 7.25. a. brachialis

Fig 7.26

Figuur 7.26. n. musculocutaneus

Fig 7.27

Figuur 7.27. Radius

Fig 7.28

Figuur 7.28. Ulna

Fig 7.29

Figuur 7.29. Radio-ulnaire gewrichten

Fig 7.30

Figuur 7.30. Spieren van de oppervlakkige laag

Fig 7.31

Figuur 7.31. Spieren van de middenste laag

Fig 7.32

Figuur 7.32. Spieren van de diepe laag

Fig 7.33

Figuur 7.33. Arteries in het voorste compartiment

Fig 7.34

Figuur 7.34. Zenuwen in het voorste compartiment

Fig 7.35

Figuur 7.35. Spieren van het achterste compartiment (oppervlakkige laag)

Fig 7.36

Figuur 7.36. Spieren van het achterste compartiment (diepe laag)

Fig 7.37

Figuur 7.37. Botten van de hand

Fig 7.38

Figuur 7.38. Aponeurosis palmaris

Fig 7.39

Figuur 7.39. Anatomische snuifdoos

Fig 7.40

Figuur 7.40. m. adductor pollicis

Fig 7.41

Figuur 7.41. Thenar spieren

Fig 7.42

Figuur 7.42. Hypothenar spieren

Fig 7.43

Figuur 7.43. Arteries in de hand

8 Caput et collum

• luchtweg en voedselweg kruisen elkaar
• structuren
  • meninges = hersenvliezen
  • cranium cerebrale = neurocranium
  • cranium viscerale = gelaatsschedel
  • orbita = oogkas
    • kegelvormig
  • sinus paranasales
  • nares = neusgaten
  • choanae
  • pharynx
    • nasopharynx
    • oropharynx
    • laryngopharynx
  • palatum durum = hard verhemelte
  • palatum molle = zacht verhemelte
• spieren
  • hoofd
  • nek
    • oppervlakkig
      • m. platysma via n. facialis (VII)
      • m. sternocleidomastoideus via n. accessorius (XI) en plexus cervicalis
    • middelste (strap muscles)
      • m. sternohyoideus via ansa cervicalis
      • m. omohyoideus via ansa cervicalis
      • m. sternothyroideus via ansa cervicalis
      • m. thyrohyoideus via n. hypoglossus (XII)
    • diep via plexus cervicalis en brachialis
      • m. scalenus anterior
      • m. scalenus medius
      • m. scalenus posterior
• schedel
  • gewrichten tussen botten: suturen
    • uitzonderingen (synoviaal)
      • kaakgewricht
      • gehoorbeentjes
  • examen: kunnen aanduiden op tekening
  • 
    • os frontale
    • os temporale
    • os parietale
    • os occipitale
    • sutura sagittalis
      • in sagittaal vlak
    • sutura coronalis
      • in coronaal vlak
    • sutura lambdoidea
    • fonticulus anterior (grote fontanel)
    • fonticulus posterior (kleine fontanel)
  • 
    • glabella
    • arcus superciliares
    • margo supraorbitalis
    • incisura supraorbitalis
    • foramen infraorbitale
    • os sphenoidale
    • os nasalis
    • os zygomaticum = jukbeen
    • maxilla
      • proc. frontalis
      • proc. zygomaticus
      • proc. alveolaris superior
    • mandibula
  • 
    • os frontale
    • os parietale
    • os temporale
      • processus zygomaticus
    • os occipitale
    • os lacrima
    • arcus zygomaticum
    • sutura squamosa
    • meatus acusticus externus
    • os temporale > proc. styloideus
    • proc. mastoideus
      • m. splenius capitis
      • m. sternocleidomastoideus
  • 
    • protuberantia occipitalis externa
      • m. trapezius
    • linea nuchae superior
      • m. trapezius
      • m. splenius capitis
      • m. semispinalis
      • m. sternocleidomastoideus
    • linea nuchae inferior
    • crista occipitalis externa
  • 
  • 
    • sutuur
    • lamina externa (cortex)
    • diploe (spongiosa)
    • lamina interna (cortex)
    • galea aponeurotica
  • 
    • os occipitale
    • os sphenoidale = wespenbeen
      • corpus
      • ala maior
      • ala minor
      • processus pterygoidea
    • foramen magnum
    • condylus occipitalis
    • meatus acusticus externus
    • proc. mastoideus
    • proc. styloideus
    • palatum durum
      • maxilla > processus palatinus
      • os palatinum > lamina horizontalis
    • canalis caroticus
      • a. carotis interna
    • fossa mandibularis
    • vomer

Fig 8.01

Figuur 8.1. Mandibula, frontaal zicht

• $4 \times 8 = 32$ tanden
  • 2I 1C 2P 3M
• corpus mandibulae
• ramus mandibulae
• angulus mandibulae
• processus alveolaris inferior
• protuberantia mentalis
• tuberculum mentale
• foramen mentale
• canalis mandibulae
• n. mentalis
• n. alveolaris inferior

Fig 8.02

Figuur 8.2. Mandibula, lateraal zicht

• corpus mandibulae
• ramus mandibulae
• angulus mandibulae
• foramen mentale
• tuberositas masseterica
  • m. masseter
• caput mandibulae
• collum mandibulae
• incisura mandibulae
• processus condylaris
• processus coronoideus
  • cf. ulna

Fig 8.03

Figuur 8.3. Mandibula, zicht binnenkant

• linea mylohyoidea
  • m. mylohoideus
• fossa digastrica
  • m. digastricus
• spina mentalis
  • bovenste paar: m. genioglossus
  • onderste paar: m. geniohyoideus
• fovea submandibularis
• fovea sublingualis
  • glandula sublingualis
• tuberositas pterygoidea
  • m. pterygoideus
• foramen mandibulae
• lingula mandibulae = spyx

Fig 8.04

Figuur 8.4. Articulatio temporomandibularis

• fossa mandibularis
• tuberculum articulare
• discus articularis
• caput mandibulae
• membrana synovialis
• capsula fibrosa
• lig. laterale
• lig. stylomandibulare
• lig. sphenomandibulare

Fig 8.05

Figuur 8.5. Os hyoideum

• corpus
  • m. sternohyoideus
  • m. omohyoideus
  • m. thyrohyoideus
• cornu minus
• cornu maius

Fig 8.06

Figuur 8.6. m. sternocleidomastoideus

• fossa supraclavicularis minor
• proc. mastoideus
• linea nucha superior
• torticollis = stijve nek

Fig 8.07

Figuur 8.7. Strap muscles

• cartilago thyroidea
• cartilago cricoidea
• trachea

Fig 8.08

Figuur 8.8. Laterale groep van de diepe laag spieren

Fig 8.09

Figuur 8.9. Plexus cervicalis (C1-C5)

• in scalenusspleet tussen anterior en medius

Groep	Zenuw	Niveau	Innervatie	Opm.
plexus cervicalis	ansa cervicalis	C1–C3	m. sternohyoideus	radix superior en inferior
			m. omohyoideus
			m. sternothyroideus
geen deel van plexus	n. suboccipitalis	C1, rr. posteriores		cf. occipitale driehoek
plexus cervicalis	n. occipitalis minor	C2
geen deel van plexus	n. occipitalis maior	C2, rr. posteriores		doorboort m. semispinalis capitis en m. trapezius
geen deel van plexus	n. occipitalis tertius	C3, rr. posteriores
plexus cervicalis	n. auricularis magnus	C2–C3
plexus cervicalis	n. transversus colli	C2–C3
plexus cervicalis	nn. supraclaviculares	C3–C4
plexus cervicalis	n. phrenicus	C3–C5	diaphragma

Figuur 8.10. mm. suprahyoidei (geen leerstof)

Figuur 8.11. m. mylohyoideus (geen leerstof)

Fig 8.12

Figuur 8.12. Mimische spieren

• via n. facialis (VII)
• verbonden met huid i.p.v. bot
• galea aponeurotica
• m. occipitofrontalis
  • tweebuikig
  • spanningshoofdpijn
• m. orbicularis oculi
• m. corrugator supercilii
  • fronsen
• m. orbicularis oris
• m. mentalis
• m. risorius
  • glimlachen
• m. depressor anguli oris
• m. zygomaticus maior
• m. zygomaticus minor
• m. levator labii superioris et anguli oris
• m. levator labii superioris alaeque nasi
• m. auricularis anterior
• m. auricularis superior
• m. auricularis posterior