Biologie

De eukaryote cel: bouw en de functie van de celorganellen

lichtmicroscopische bouw van dier- en plantencel

elektronenmicroscopische bouw van dier- en plantencel:

▰▰▰▱▱ bouw en functie van celorganellen en -structuren: kern, plastiden, mitochondriën, endoplasmatisch reticulum, Golgi-apparaat, lysosomen, ribosomen, celmembraan, cytoskelet (microfilamenten, microtubuli), centriolen, celwand, vacuole

eenheidsmembraan: bouw en functie

verschil tussen dier- en plantencel

uitwisseling van stoffen tussen cel en milieu

passief transport: diffusie, osmose

actief transport: transport van stoffen tegen een concentratiegradiënt

endo- en exocytose

Stofwisseling en energetische omzettingen in de eukaryote cellen en organismen

A. chemische stoffen

belang van water, mineralen en ionen ($\ce{Na+, K+, Ca^2+, Mg^2+, PO4^3-, Fe^2+ en Cl-}$)

moleculaire bouw en functie van sachariden, lipiden, proteïnen, nucleïnezuren

• polymerisatie: monomeer -> dimeer -> ... -> polymeer
  • voorbeelden
    • monosacharide -> polysacharide
    • glycerol + 3 vetzuren -> triglyceride
    • aminozuur -> polypeptide
    • nucleotide -> DNA/RNA
  • reacties
    • $\ce{R-OH + H-R' -> R-R' + H2O}$: condensatie
    • $\ce{R-R' + H2O -> R-OH + H-R'}$: hydrolyse

Sachariden

• suffix "-ose"
• monosachariden
  • pentoses: $\ce{C5H10O5}$
    • ribose
  • hexoses: $\ce{C6H12O6}$
    • glucose
    • fructose
    • galactose
• disachariden
  • glucose + glucose = maltose
  • glucose + fructose = sucrose
  • glucose + galactose = lactose
• polysachariden
  • in planten
    • zetmeel
    • cellulose: vezels in celwand, onverteerbaar
  • in dieren
    • glycogeen

Lipiden

Proteïnen

Nucleïnezuren

• pyrimidines
  • C: cytosine
  • T: thymine (enkel in DNA)
  • U: uracil (enkel in RNA)
• purines
  • A: adenine
  • G: guanine
• waterstofbruggen
  • 2: $\ce{A = T, A = U}$
  • 3: $\ce{C # G}$

B. energetische omzettingen in de cel

celmetabolisme: cellulaire vertering, fotosynthese en aerobe en anaerobe celademhaling

• fotosynthese
  • https://www.youtube.com/watch?v=sQK3Yr4Sc_k
  • https://www.youtube.com/watch?v=vEsAtC9d_MQ
• celademhaling
  • https://www.youtube.com/watch?v=00jbG_cfGuQ

rol van enzymen

rol van ATP

Erfelijke informatie

• https://www.youtube.com/watch?v=8kK2zwjRV0M

DNA als codesysteem

▰▰▰▰▰ RNA en eiwitsynthese: transcriptie en posttranscriptionele wijzigingen (met inbegrip van splicing), translatie en posttranslationele wijzigingen

genregulatie: rol van factoren en moleculen die de transcriptie van genen beïnvloeden zoals activeren, induceren, versnellen, inhiberen (repressie), uitschakelen en blokkeren

mutaties (puntmutaties, genmutaties, chromosoommutaties, genoommutaties) en de effecten op eiwitten en individuen

karyogramanalyse (zie ook bij celvermeerdering)

Celvermeerdering

beschrijving celcyclus

DNA-replicatie: verloop en belang

▰▰▰▱▱ polymerase chain reaction (PCR) als toepassing van DNA-replicatie

chromatine, chromosomen, karyogram (zie ook bij erfelijkheid)

mitose: verloop en belang

▰▰▰▰▰ meiose: verloop en belang, crossing-over tussen homologe chromosomen en non-disjunctie, recombinatie (zie ook bij erfelijkheid)

Erfelijkheid

• https://www.youtube.com/watch?v=CBezq1fFUEA

▰▰▰▰▰ relaties tussen kenmerk, gen, allel, chromosoom, genotype, fenotype

▰▰▰▰▰ mono- en dihybride kruising met dominant/recessieve overerving, codominantie, intermediaire of partiële dominantie, letale allelen, multiple allelen, cryptomerie of epistasie

▰▰▰▱▱ gekoppelde genen, recombinatie (zie ook bij celvermeerdering)

▰▰▰▰▰ geslachtsgebonden overerving

▰▰▰▰▰ stamboomanalyse van families

Evolutie

wetenschappelijke argumenten die de evolutietheorie onderbouwen

▰▰▰▱▱ theorie van Darwin en de moderne evolutietheorie

natuurlijke en kunstmatige selectie; drift

ontstaan van soorten en de rol van isolatie

evolutie van de mens: factoren die een rol spelen bij hominisatie

Menselijke voortplanting

bouw en functie van mannelijke en vrouwelijke voortplantingsorganen

hormonale regeling van de vruchtbaarheid (zie ook bij hormonaal endocrien coördinatiestelsel)

▰▰▰▱▱ verloop van oögenese en spermatogenese

verloop van de bevruchting

zwangerschap en geboorte

hormonale regeling (zie ook bij hormonaal endocrien coördinatiestelsel)

verloop van de ontwikkeling van embryo tot foetus

bouw en functie van navelstreng en placenta en vruchtwaterzak

anticonceptie bij de man en de vrouw: methoden en betrouwbaarheid

medisch begeleide voortplantingstechnieken: in-vitrofertilisatie (IVF), intracytoplasmatische sperma-injectie (ICSI), intra-uteriene inseminatie (IUI)

Skelet- en bewegingsstelsel van de mens

skeletonderdelen: lange en platte beenderen (bouw en groei), soorten gewrichten

skeletspierweefsel, hartspierweefsel en glad spierweefsel: verschillen en situering in ons lichaam

werking van de dwarsgestreepte spier, relatie tussen contractie en energieomzetting

interactie tussen skelet en spieren voor beweging

Zenuwstelsel of neuraal coördinatiestelsel

zenuwcel of neuron: bouw en functie (prikkelontvanger en geleider)

de samenhang tussen prikkel, receptor, zenuwimpuls, synaps en effectororgaan

Hormonaal of endocrien coördinatiestelsel

hormonale regulatie van de bloedsuikerspiegel via insuline en glucagon

hormonale regulatie van de menstruele cyclus met inbegrip van feedbackwerking (zie ook bij menselijke voortplanting)